bezpieczeństwo oraz uwzględnione zagadnienia administracyjne i aspekty praktyczne. W
rozumieniu powyższego mieści się oczywiście konieczność uzyskania zgody
właścicieli budynków względnie odpowiednich administracji na wykonywanie takich
instalacji. Równolegle należy przestrzegać także różnych ustaleń w przepisach
budowlanych.
1. Ogólne wymagania bezpieczeństwa
Na czołowym miejscu znajduje się bezpieczeństwo osób i rzeczy. Projektant i wykonawca
dowolnej antenowej instalacji odbiorczej ponosi odpowiedzialność za związane z tym
problemy bezpieczeństwa, stąd też jest konieczna dokładna znajomość odnośnych
przepisów. Poniżej zostanie podanych kilka wskazówek, które nie pretendują jednak do
kompletności.
Ogólne wymagania bezpieczeństwa dotyczą np. możliwości chodzenia po dachach i
dostępności do kominów i innych urządzeń oraz ewentualnego naruszania istniejących
już instalacji.
2. Bezpieczeństwo mechaniczne
Instalacja antenowa we wszystkich fragmentach musi opierać się występującym
obciążeniom mechanicznym, w szczególności powodowanym przez wiatr i burze. Tzw.
obciążenie wiatrem (napór wiatru) jest pierwotnym obciążeniem np. dla masztów
antenowych. Każde umieszczone w wolnej przestrzeni ciało (a więc również anteny i
maszty) odpowiednio do swojej powierzchni rzutu i współczynnika przepływu wytwarza
proporcjonalną do przepływu powietrza siłę (obciążenie wiatrem W). Ta siła wytwarza
w punkcie uchwytowym masztu – odpowiednio do długości odcinka masztu między górnym
miejscem zamocowania masztu do ściany i miejscem montażu anteny – moment gnący, który
przy wielokrotnym obciążeniu masztu (wiele anten) i przy ew. uwzględnieniu momentu
gnącego samego masztu sumuje się do całkowitego momentu gnącego.
Maszt z antenami powinien wytrzymywać porywy wiatru 180-200km/h odpowiadające sile
huraganu. Stawia to ostre wymagania zarówno dla miejsca zamontowania, jak i dla
stosowanych materiałów. Całkowity moment gnący Mg jest tą siłą, która działa
przez anteny na maszt w górnym punkcie mocowania na skutek oddziaływania wiatru na
antenę
Mg = W1*L1 + W2*L2 + W3*L3 + …
gdzie:
Wn – katalogowa wartość naporu wiatru dla danej anteny,
Ln – odległość od anteny do miejsca mocowania masztu.
Przy nowoczesnych domach budowanych bardzo oszczędnie należy zwrócić szczególną
uwagę na więźbę dachową. Może bowiem się zdarzyć, że przy prawdziwej burzy antena
pofrunie z całym dachem.
Ten całkowity moment gnący nie powinien przekraczać podawanej przez producentów
wartości dopuszczalnej momentu gnącego dla danego masztu oraz wartości granicznej
1650Nm. Producenci powinni podawać obciążenie wiatrem każdej anteny (i dodatkowych
elementów) dla ciśnienia prędkości q=800N/m2 i q=1100N/m2. Przy montażu anten (ich
zestawów) na budowlach do 8 kondygnacji należy uwzględniać wartości naporu wiatru
przy ciśnieniu prędkości 800N/m2, co odpowiada prędkości wiatru 35,8m/s (129km/h).
Przy montażu powyżej 20m lub na budynkach powyżej 8 kondygnacji należy przyjmować
ciśnienie prędkości 1100N/m2. Współczynnik przeliczeniowy dla tej wartości naporu
wiatru wynosi 1,37. W warunkach wyjątkowo niekorzystnych należy przyjąć ciśnienie
prędkości równe 1270N/m2, co odpowiada prędkości wiatru 45m/s (162km/h).
Współczynnik przeliczeniowy wynosi wówczas 1,5. Wartości naporu wiatru dla kilku anten
Firmy KATHREIN przy ciśnieniu prędkości 800N/m2 (wiatr 129km/h) przedstawiono w tabeli.
| Ilość elementów kanały |
3 UKF |
3 6-12 |
11 6-12 |
10 21-60 |
16 21-40 |
| Napór | 62N | 28N | 77N | 22,7N | 32,3N |
| Srednica | 60cm* | 90cm* | 120cm | 150cm | 180cm |
| Napór | 317N | 730N | 1159N | 1790N | 2566N |
Stal do masztów antenowych musi mieć określone właściwości, zwykłe rury gazowe i
wodociągowe nie spełniają tych ustaleń. Dlatego też należy usilnie doradzać, aby
przy montażu anten stosować oferowane przez producentów maszty antenowe odpowiednio do
ich parametrów (dopuszczalny moment gnący). Przy tzw. wolnej długości masztu
(długość masztu ponad górne miejsce zamocowania) musi być uwzględnione, że ta
długość jest wzięta za podstawę wszystkich rozważań dotyczących wytrzymałości.
Jeżeli do masztu zamocowanego na stałe w dwóch punktach dodatkowo są zastosowane
odciągi, wówczas nie należy ich brać pod uwagę przy obliczeniach. Takie odciągi
służą w zasadzie zaledwie do zmniejszenia odchyleń masztu antenowego przy wietrze
względnie burzy (zapewnienie dokładnego ukierunkowania anten).
3. Instalacja kabla
Układanie stosowanych obecnie powszechnie kabli współosiowych jest zupełnie
bezproblematyczne. Wybór jest określany z czysto elektrycznych punktów widzenia i
zastosowania na wolnym powietrzu względnie w budynkach.
Układanie może być realizowane w prawie dowolny sposób w rurach, pod tynkiem, w ziemi,
na tynku lub na wolnym powietrzu. Mocowanie może być realizowane za pomocą metalowych
lub plastykowych opasek zaciskowych, uchwytów plastykowych, napinanych taśm i na wolnym
powietrzu również za pomocą tzw. izolatorów ochronnych. Układanie musi również tak
być przeprowadzane, żeby woda nie mogła w żadnym przypadku wnikać do kabla (przez to
zwiększa się tłumienie do bardzo wysokich wartości, aż do całkowitego
"wypadnięcia" odpowiedniej części instalacji). Przy otworach do wprowadzania
kabla należy go tak kształtować, żeby utworzył się tzw. "worek wodny", na
którym ścieka woda biegnąca po kablu i nie dostaje się do otworów wprowadzeniowych. Z
powodów bezpieczeństwa dla elementów, które są umieszczone we wnętrzu budynków
również jest celowe układanie przewodu w formie "worka wodnego" i przecięcie
zewnętrznej powłoki na najniższym punkcie przed wprowadzeniem do urządzenia. Dzięki
temu woda, która mogła jednak wniknąć do przewodu, w tym miejscu może skapywać. W
ten sposób zapobiega się uszkodzeniu względnie zniszczeniu następnych elementów
instalacji.
4. Montaż anten
Z przeznaczenia antenowej instalacji odbiorczej aspekt najlepszych warunków odbioru ma
bezwzględne pierwszeństwo i wszystkie okoliczności techniki montażu powinny być temu
podporządkowane. Przy praktycznym montażu anten należy uwzględnić kilka
szczegółów. Przy antenach UHF maszt antenowy nie powinien sterczeć między elementami
anten, ponieważ zmieniają się przez to negatywnie parametry elektryczne.
Najkorzystniejszy jest montaż przed masztem, większe anteny muszą być montowane za
pomocą wysięgnika. W szczególny sposób jest to istotne również dla anten
spolaryzowanych (montowanych) pionowo w zakresach VHF i UHF. Boczne odstępy minimalne od
masztu przy antenach UHF i antenach o polaryzacji pionowej muszą mieć co najmniej
długość dipola. Przy montażu wielu anten na jednym maszcie anteny powinny być
montowane odpowiednio do ich obciążenia wiatrem, tzn. anteny z najmniejszym
obciążeniem wiatrem na górze, a anteny z największym obciążeniem wiatrem na dole
masztu. Wyjątkami od tej zasady mogą być ew. większe anteny UHF z jarzmem montażowym
lub satelitarne anteny odbiorcze. Przy odbiorze fal padających ukośnie z góry (wysokie
miejsce posadowienia anteny nadawczej względnie wpadaniu fal ugiętych) należy zwrócić
uwagę na pionowe odchylanie uchwytu antenowego o odpowiedni kąt. Miejsce przeprowadzenia
masztu antenowego przez dach i kabel odprowadzający muszą być pewnie uszczelnione.
Szczególne znaczenie dla bezpieczeństwa funkcjonowania ma ochrona przed korozją każdej
antenowej instalacji odbiorczej odpowiednio do szczególnie agresywnych dzisiaj wpływów
otoczenia. Przy wyborze wyrobów powinno się na to zwrócić na to szczególną uwagę.
Galwaniczne metalowe warstwy ochronne (małej grubości) nie stwarzają już dzisiaj
właściwej ochrony antykorozyjnej; jedynie jako nowe wyglądają atrakcyjnie. Korzystne
są stosunkowo grube warstwy przy cynkowaniu ogniowym i plastykowe warstwy ochronne (nawet
stosunkowo cienkie cynkowane ogniowo warstwy ochronne są "zmywane" przez
kwaśne deszcze). Prawie zawsze wskazane jest dodatkowe malowanie w celu osiągnięcia
długotrwałości. Części gwintowane muszą być poza tym konserwowane za pomocą
smarów lub past antykorozyjnych.
5. Złącza
Złącza antenowe odbiorników i podzespołów są znormalizowane, podczas rozwoju
techniki antenowej podlegały ciągłym zmianom. Przy nowych urządzeniach obowiązuje
ekranowana technika współosiowa z odpowiednimi złączami wtykowymi. W przypadku
starszych odbiorników są niezbędne adaptery względnie przejścia. Obecnie na rynku
praktycznie nie są już oferowane takie przestarzałe elementy wtykowe. Poza odbiornikami
wspomnianą współosiową technikę wtykową można spotkać przy bardzo wielu elementach
instalacji. Odpowiednio do trendu przy antenowych instalacjach zbiorowych i sieciach
telewizji kablowej spotyka się coraz częściej przy AII technikę złączy F (przede
wszystkim przy satelitarnej technice odbiorczej). Obecnie w praktyce ma się do czynienia
najczęściej (prawie wyłącznie) z połączeniami wtykowymi 75om DIN/IEC i ze złączami
75om typu F. Stosuje się przy tym różne techniki montażowe, jak połączenia
zaciskane, śrubowe. Ten system umożliwia lepsze parametry ekranowania oraz dopasowywania
i dlatego jest stosowany przy podwyższonych wymaganiach w odbiorczej technice antenowej.
Przy odbiorze satelitarnym wyjścia konwerterów (pierwsza p.cz. satelitarna) są obecnie
generalnie wykonywane w technice złączy F.
6. Błędy w antenowej instalacji odbiorczej
Błędy w antenowej instalacji odbiorczej wynikają ze złych warunków odbioru, źle
wybranych podzespołów i wzmacniaczy, błędów montażu i niewłaściwego doboru poziomu
sygnałów.
Najważniejszymi objawami błędów są: zbyt mały poziom (szumy, śnieżenie lub grysik
na obrazie), zbyt duży poziom (modulacja skrośna, intermodulacja), nierówny poziom
(mora na obrazie lub zakłócenia pasożytnicze fonii lub przydźwięk w fonii),
zakłócenia odbiciowe (przez zakłócenia odbioru, obrazy poboczne, nieostrości, złe
dopasowanie) lub wnikanie sygnałów zakłócających (mora, przerwany odbiór, obraz
negatywowy) obok innych możliwych zjawisk. Przyczyna musi być systematycznie określona
i usunięta. Przy pierwszym uruchamianiu instalacji przyczynami błędów mogą być
oczywiście również błędy montażu. Przy późniejszych wystąpieniach błędów
przyczyna najczęściej leży w uszkodzonym elemencie lub wzmacniaczu, nieuprawnionym
dostępie osób trzecich lub oddziaływaniu niszczącym. Po burzach celowe jest
sprawdzenie ukierunkowania anten (odbiór satelitarny) i ułożenia kabla na wolnym
powietrzu. Wyszczególnienie występujących błędów z ich prawdopodobnymi przyczynami
przekracza ramy niniejszego opracowania.
Aleksy Kordiukiewicz