Budownictwo i budowa domu dla profesjonalistów – SolidnyDom.pl » Ekologia

- Budownictwo i budowa domu dla profesjonalistów – SolidnyDom.pl - http://solidnydom.pl -

Ekologia

Zdzisław Dyląg

To, że techniczna aktywność człowieka ma wpływ na przyrodę, nie jest odkryciem pierwszego dwudziestolecia XX w. Tego rodzaju spostrzeżenia miały miejsce nawet w starożytnej Grecji i Rzymie. Już w okresie Średniowiecza i Renesansu zdarzały się zakazy, mające na celu ochronę tego, co dziś nazywamy środowiskiem.

Nazwa ekologia dla jednej z gałęzi nauk biologicznych została wprowadzona w 1869 r. przez Ernesta Haeckla. Jej źródłosłowem są greckie wyrazy oikos (dom, środowisko) i logos (słowo, nauka) i zdefiniowana jako "badanie oddziaływań pomiędzy organizmami a ich otoczeniem-środowiskiem, zarówno ożywionym jak i nieożywionym". Była to definicja bardzo pojemna obejmująca zakres badań wielu dyscyplin naukowych. W związku z tym z biegiem czasu kolejne nazwy i definicje bardziej precyzyjnie określały powstające w tej dziedzinie obszary zainteresowań. Można tu przytoczyć następujące przykłady: "nauka badająca rośliny i zwierzęta pod względem ich zwyczajów i relacji ze środowiskiem"; "nauka o strukturze i funkcjonowaniu przyrody"; "nauka o liczebności i rozmieszczeniu organizmów"; "ekologia populacji" (demekologia) zajmująca się badaniem zależności między osobnikami tego samego gatunku; natomiast oddziaływania różnych gatunków zamieszkujących to samo środowisko bada "ekologia biocenozy" (biocenologia); "ekologia behawioralna" zajmuje się głównie socjalnymi i zbiorowymi zachowaniami osobników jako mającymi zasadniczy wpływ na nasze przeżycie oraz sukces rozrodczy; "ekologia ewolucyjna" próbuje wyjaśnić w jaki sposób proces doboru naturalnego kształtuje organizmy tworzące wielogatunkowe zgrupowania korzystające ze wspólnej puli zasobów środowiska".

Ekologię można podzielić (ogólnie) na 3 dziedziny:
1) autekologia (in. autoekologia), nauka o wymaganiach poszczególnych organizmów względem poszczególnych czynników ekologicznych,
2) synekologia, badanie wzajemnych relacji grup organizmów,
3) badanie ekosystemów.

Spośród bardziej szerokich definicji terminu ekologia można przytoczyć następujące:

"dziedzina biologii badająca wzajemne stosunki między organizmami a otaczającym je środowiskiem";

"dziedzina biologii badająca organizmy w ich środowiskach, populacje zwierzęce i roślinne oraz różnego typu zespoły organizmów, ich strukturę, funkcjonowanie, zmienności i wzajemne zależności";

"nauka zajmująca się relacjami istot żyjących między sobą i ich otoczeniem".

W miarę rozwoju ekologii bywają rozróżniane jeszcze bardziej wyspecjalizowane jej gałęzie:

ekologia środowiskowa (sozologia),

ekologia gatunku (autekologia),

ekologia człowieka (jedna z najnowszych – wpływ na człowieka czynników środowiska, a także zdolności adaptacyjne jego organizmu),

ekologia społeczna (przestrzennego układu ludności i instytucji),

ekologia morza (oceanologia),

ekologia wód śródlądowych (limnologia),

ekologia lądów (epeirologia),

agroekologia (w rolnictwie),

paleoekologia (dot. czasów minionych),

ekologia drobnoustrojów.

Dla podkreślenia praktycznego znaczenia działalności proekologicznej bywa używany termin ekologia stosowana. Pojawił się nawet samodzielny nurt filozoficzny nazwany ekofilozofią, który zajmuje się ekologią z filozoficznego punktu widzenia. Nową dziedziną jest inżynieria ekologiczna, określana jako działalność naukowa i techniczna, dostosowująca oraz tworząca warunki niezbędne do życia człowieka, roślin i zwierząt. Następnie – ekocybernetyka (cybernetyka ekologiczna) zajmująca się modelowaniem systemów ekologicznych. Powstaje etyka ekologii, ponieważ bez motywacji etycznej współczesny człowiek nie zechce zrozumieć problemów ekologii i im sprostać. Nawet z dwóch programów ONZ dotyczących prokreacji, jeden jest oceniany jako pro- a drugi jako anty-ekologiczny. Próba usystematyzowania i przedstawienia powiązań różnych gałęzi ekologii pokazana jest na rysunku 1.

Przykładem ekologii bezpośrednio związanej z budownictwem jest ekologia akustyczna, zajmująca się dźwiękowym otoczeniem człowieka.

Pierwszym jej zadaniem jest walka o prawo człowieka do ciszy.

Drugie istotne zadanie to ochrona terenów (również kreowanie miejsc) wypełnionych dźwiękami natury.

Wreszcie trzecie – polega na propagowaniu ekologicznego akustycznego wzornictwa przemysłowego (coraz cichszego sprzętu gospodarstwa domowego i narzędzi) oraz muzykoterapii itp.

Główną zasadą ekologii jest jedność organizmu ze środowiskiem. W dzisiejszej postaci jest nauką młodą wywodzącą się z wielu różnych dyscyplin biologicznych. Z upływem czasu rośnie świadomość ekologiczna wielu środowisk. Podobnie jak problem konsumizmu, niepokój budzi ściśle z nim związana kwestia ekologiczna rozumiana łącznie jako zagrożenie i ochrona środowiska. Znaczący rozwój ekologii przypada na drugą połowę XX w. (a liczby dotyczących jej publikacji – na koniec XX w.) i jest wynikiem m.in. gwałtownego pogorszenia się w tym czasie stanu środowiska człowieka. W związku z tym termin ekologia niecałkiem słusznie traktowany jest ostatnio jako synonim ochrony środowiska. Tymczasem dla specjalistów ochrony i kształtowania środowiska ekologia jako nauka podstawowa powinna być tym czym np. fizyka dla inżynierów. Znajomość praw fizyki jest niezbędna przy budowie domów, mostów i dróg, a znajomość praw ekologii – przy restauracji zdegradowanego środowiska oraz ochronie i kształtowaniu naturalnego otoczenia człowieka.

Współczesnym "Manifestem ekologicznym" można nazwać Klagenfurcką deklarację efektywności, ogłoszoną w Austrii 31.07.1999 r., której zasadnicze fragmenty przytoczymy:

Ekoefektywność rozwiązuje problemy. Ekologiczny stan świata wymaga zmniejszenia zużycia zasobów naturalnych o co najmniej połowę. Jednocześnie podwoją się oczekiwania co do jakości życia. Czterokrotny wzrost wydajności zasobów mógłby wypełnić lukę między ekologicznie koniecznym a ekonomicznie możliwym.

Inżynierowie i menedżerowie przemysłowi są zobowiązani sięgnąć do licznych i fascynujących możliwości ekoefektywności. Inwestorzy, banki i politycy stoją przed zadaniem zapoznania się z nową falą technicznego postępu i przyczynienia się do jej wdrażania.

Użytkownicy, dziennikarze i znowu politycy powinni wnieść swój wkład w tworzenie odpowiedniego rynku, upowszechnienie problematyki wzrostu ogólnej akceptacji dla nowych technik.

Gospodarka i polityka powinny współdziałać na arenie krajowej jak i międzynarodowej w korygowaniu i stwarzaniu nowych ram dla rentowności na szeroką skalę, nowych technologii ekoefektywności, grających decydującą rolę w zdrowiu ekologicznym jak i socjalnym. Subwencjonowanie zużywania zasobów naturalnych musi się skończyć. Użytkowanie natury musi mieć swoją cenę czy to w formie negocjowanych licencji czy też ekologicznie zorientowanego podatku. Tylko ekoefektywne produkty i usługi są w stanie zabezpieczyć trwałe miejsca pracy i zapewnić dobrobyt. Ekoefektywność wskazuje drogę do zrównoważonej przyszłości. Celem długoplanowym jest utrzymanie tego kierunku. …

Dla dobra środowiska ekologia postuluje m.in. zasady zrównoważonego rozwoju. Pojęcie zrównoważonego rozwoju w odniesieniu do budownictwa ma bardzo szeroki zakres, dotyczy bowiem nie tylko wpływu samych obiektów budowlanych na środowisko naturalne, lecz także elementów, z których powstaje dany obiekt. Dotyczy również całych układów urbanistycznych i komunikacyjnych, których rozwiązanie decyduje zarówno o jakości środowiska człowieka, jak i środowiska naturalnego. Rozwój zrównoważony w skali globu może zapewnić tylko "wielka polityka". Od niej zależy: opanowanie dziur ozonowych, efektu cieplarnianego, skażenia mórz i wielkich rzek, skażeń powietrza i gleby, odwrócenie procesów stepowienia.

Do podstawowej terminologii ekologicznej należą określenia o zwyczajowo przyjętym znaczeniu potocznym:

eko - jako pierwszy człon wyrazów złożonych wskazuje na ich znaczeniowy związek ze środowiskiem naturalnym,

ekoklimat - całość czynników klimatycznych w określonym obszarze, działających na organizmy i ich środowisko,

ekologiczny - nie niszczący środowiska, nie zakłócający jego równowagi, przyjazny (nieszkodliwy) dla człowieka, mający na celu ochronę środowiska (recykling, "czyste" technologie, energooszczędność wytwarzania i eksploatacji itp.),

ekologizm - ruch prowadzący do respektowania równowagi naturalnej, protegowania otoczenia przeciwko szkodliwości społeczeństwa przemysłowego,

ekosystem - wycinek biosfery (strefy organizmów żywych) stanowiący funkcjonalną całość, w której zachodzi wymiana między organizmami żywymi (biocenoza) a środowiskiem nieożywionym (biotop) powiązanymi ze sobą procesami przepływu energii i obiegu materii,

ekosfera - strefa wokół gwiazdy, w której istnieją warunki życia opartego na białku,

ekologizacja odpadów - bezpieczne zagospodarowywanie wszelkiego rodzaju odpadów (recykling),

ekorozwój - rozwój gospodarczy i bytowy człowieka tak ograniczony, aby nie naruszał równowago ekologicznej środowiska naturalnego.

Zastosowania
Należy zauważyć, że obiekty budowlane (budynki, drogi, mosty, zapory, tunele) są najbardziej praco- i energochłonnymi wytworami ludzkiej działalności i "żyją" (oddziaływując źle lub dobrze) dłużej niż inne. Konieczność zachowania równowagi pomiędzy stopniem odnawialności zasobów naturalnych a ich zużyciem przez człowieka jest jednym z podstawowych nakazów w całej gospodarce – w tym również w budownictwie, które jest jednym z głównych eksploatatorów środowiska naturalnego. Ograniczając się do budownictwa i urbanistyki w dziedzinie realizowania zrównoważonego (ekologicznego) rozwoju należy wymienić sprawy:

materiałowo-konstrukcyjne,

trwałości i długości "życia" technicznego elementów budowlanych,

oceny stopnia zagrożenia środowiska naturalnego i mieszkalnego w ciągu całego cyklu "życia" obiektu czy wyrobów,

metod obniżenia niekorzystnego wpływu procesu budowlanego, materiałów budowlanych oraz eksploatacji obiektów na środowisko naturalne i mieszkalne, jak również kontroli tych wpływów,

aspektów ekonomicznych związanych z wdrożeniem zasad zrównoważonego rozwoju w budownictwie,

kształtowania środowisk przyrodniczych na terenach zurbanizowanych,

specjalnych inwestycji inżynierskich mogących przyczynić się do ograniczenia degradacji głównych składników środowiska (powietrza i gleby) – tzw. budownictwo ochrony środowiska (inżynieria ekologiczna). Przykładami z ekologii akustycznej są osłony akustyczne wzdłuż autostrad, lokalizacje lotnisk, tras przelotów i dróg szybkiego ruchu z dala od terenów mieszkalnych, normy dotyczące hałasu w budownictwie i urbanistyce, oraz – badania wpływu głośności i rodzaju dźwięku na zdrowie człowieka. Drobniejszym przykładem może być wykorzystywanie w budownictwie pyłów krzemionkowych. Swoistym paradoksem w budownictwie jest to, że w pewnych sytuacjach skrócenie czasu eksploatacji obiektu budowlanego wskutek świadomego ograniczenia jego trwałości, lub decyzji o wcześniejszej likwidacji, będzie korzystne z ekologicznego punktu widzenia ze względu na możliwość zastosowania nowszych rozwiązań materiałowo-konstrukcyjno-architektoniczno-urbanistycznych. Podobnie – decyzje dotyczące ze wszech miar pożądanego zadrzewienia osiedla, podjęte bez współpracy ekologa z geotechnikiem mogą w skrajnych przypadkach doprowadzić nawet do awarii fundamentów i uszkodzenia budowli. Istotna rola w kształtowaniu wpływu budownictwa na środowisko przypada administracji państwowej i samorządowej, korzystającej z istniejącego w tej dziedzinie prawodawstwa. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej jest instytucją należącą do najważniejszych spośród tych, które wspierają realizację polskiej polityki ekologicznej. Jest instrumentem gromadzenia środków finansowych pochodzących z opłat i kar ekologicznych, a także gwarancja efektywnego ich wydatkowania na cele związane z ochroną środowiska. Stymulując realizację inwestycji służących ochronie środowiska i gospodarce wodnej, przyczynia się równocześnie do gospodarczego rozwoju kraju przez inspirowanie popytu na nowoczesne technologie i urządzenia.

Literatura
BANASZAK J., WIŚNIEWSKI H.: Podstawy ekologii. Wyd. Uczeln. WSP, Bydgoszcz 1999, ss. 630
BEGEMANN W., SCHIECHTL H.M.: Inżynieria ekologiczna w budownictwie wodnym i ziemnym. Arkady, Warszawa 1999, ss. 199
BORYS T. red. pr. zb.: Wskaźniki ekorozwoju. Wyd. Ekonomia i Środowisko, Białystok 1999, ss. 275
BRYTANICA. Edycja Polska. Kurposz, Poznań 1997-2000
BUSZKO H.: Ekofilozofia (w:) "Ekologia a budownictwo" XI Ogólnopolska Interdyscyplinarna Konf. Nauk.Techn. Bielsko-Biała, 14-16.10.1999, s. 105-112
CZEMPLIK A.: Ochrona środowiska w zarządzaniu procesem budowlanym (w:) "Ekologia a budownictwo" XI Ogólnopolska Inter-dyscyplinarna Konf. Nauk.-Techn. Bielsko-Biała, 14-16.10.1999, s. 289-294
DODATEK do mies. ekolog.-gospodarcz. Ekoprofit nr 12/1999, ss. 39
ENGEL Z.: Ochrona środowiska przed drganiami i hałasem. PWN, Warszawa 1993, ss. 485
FRANTA A.: Ekologia a rozwój zrównoważony (w:) "Ekologia a budownictwo" XI Ogólnopolska Interdyscyplinarna Konf. Nauk.-Techn. Bielsko-Biała, 14-16.10.1999, s. 123-132
GîRKA K., POSKROBKO B., RADECKI W.: Ochrona środowiska. Problemy społeczne, ekonomiczne i prawne, wyd. 3. Polskie Wyd. Ekonom., Warszawa 1998, ss. 325
HARASIMOWICZ S., BACIOR S.: Wpływ jakości gruntów rolnych na utratę ich wartości powodowaną budową i szkodliwym oddziaływaniem autostrady (w:) "Ekologia a budownictwo" XI Ogólnopolska Interdyscyplinarna Konf. Nauk.-Techn. Bielsko-Biała, 14-16.10.1999, s. 237244
KOMPUTEROWY słownik języka polskiego. PWN. Warszawa 1998
KOSTUCH R.: Kształtowanie środowisk przyrodniczych na terenach zurbanizowanych (w:) "Ekologia a budownictwo" XI Ogólnopolska Interdyscyplinarna Konf. Nauk.Techn. Bielsko-Biała, 14-16.10.1999, s. 133-143
KUźNICKA B. red. pr. zb.: Ekologia człowieka – Historia i współczesność. Inst. Hist. Nauki PAN, Warszawa 1995, ss. 212
LE PETIT LAROUSSE. Larousse, Paris 1994
LISICKA H., MACEK I., RADECKI W.: Leksykon ochrony środowiska. Prawo i polityka. Tow. Nauk. Praw. Ochr. Środow. Wrocław 1999, ss. 239
ŁUBKOWSKA J., KOWALEWSKI W.: Zagrożenie środowiska mieszkalnego czynnikami chemicznymi (w:) "Ekologia a budownictwo" XI Ogólnopolska Interdyscyplinarna Konf. Nauk.-Techn. Bielsko-Biała, 14-16.10.1999, s. 193-205,
McKAL K.: Koncepcja efektywnego działania proekologicznego w budownictwie na przykładzie Austrii (w:) "Ekologia a budownictwo" XI Ogólnopolska Interdyscyplinarna Konf. Nauk.-Techn. Bielsko-Biała, 14-16.10.1999, s. 145-149
MIERZWIÁSKI A.: 1000 słów o ekologii i ochronie środowiska. Bellona, Warszawa 1991, ss.293 (stąd zaczerpnięto rysunek)
NOWA Encyklopedia Powszechna. PWN, Warszawa 1995-1999
POPULARNA Encyklopedia Powszechna. Foga, Kraków 1994-1998
RADECKI W.: Ochrona środowiska w nowym ustroju administracji publicznej. Problemy ekologii nr 4/1999, s. 115-120
RICHTLING A., SOLON J.: Ekologia krajobrazu, wyd. 3. PWN, Warszawa 1998, ss. 319
RUNKIEWICZ L.: Ograniczanie negatywnych wpływów wyrobów budowlanych na warunki środowiska (w:) "Ekologia a budownictwo" XI Ogólnopolska Interdyscyplinarna Konf. Nauk.-Techn. Bielsko-Biała, 14-16.10.1999, s. 41-57
SAS MICUÁ A.: Ustawa z dnia 18 grudnia 1998 r. o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych jako przejaw realizacji zadań administracji państwowej w kształtowaniu wpływu budownictwa na środowisko (w:) "Ekologia a budownictwo" XI Ogólnopolska Interdyscyplinarna Konf. Nauk.-Techn. Bielsko-Biała, 14-16.10.1999, s. 9-12
SIEMIÁSKI M.: Fizyka zagrożeń środowiska. PWN, Warszawa 1994, ss. 224
STAWICKA-WAŁKOWSKA M.: Doświadczenia japońskie we wdrażaniu zasad zrównoważonego rozwoju w budownictwie (w:) "Ekologia a budownictwo" XI Ogólnopolska Interdyscyplinarna Konf. Nauk.-Techn. Bielsko-Biała, 14-16.10.1999, s. 113-121
STRZAŁKO J., MOSSOR-PIETRASZEWSKA T. redaktorzy pr. zb.: Kompendium Wiedzy o ekologii. PWN, Poznań 1999, ss. 549
ŚLEZIAK Cz.: Jakie instrumenty finansowania ochrony środowiska? Ekoprofit nr 4/2000, s. 20
UMIÁSKI I: Ekologia Środowisko Przyroda. Wyd. Szkoln. i Pedag., Warszawa 1995, ss. 416
WOLSKA-KOTAÁSKA CZ.: Ekologiczna ocena wykorzystania pyłów krzemionkowych w budownictwie (w:) "Ekologia a budownictwo" XI Ogólnopolska Interdyscyplinarna Konf. Nauk.-Techn. Bielsko-Biała, 14-16.10.1999, s. 253-260
WIATR I.: Inżynieria ekologiczna. Polskie Tow. Inż. Ekol., Warszawa-Lublin 1955, ss. 185
WIERZCHOWSKI W., SZAFRANKO E.: Rola uczestników procesu inwestycyjnego w ochronie środowiska (w:) "Ekologia a budownictwo" XI Ogólnopolska Interdyscyplinarna Konf. Nauk.-Techn. Bielsko-Biała, 14-16.10.1999, s. 33-40
ZAŁUSKI J.: Zadania administracji samorządowej w kształtowaniu wpływu budownictwa na ochronę środowiska (w:) "Ekologia a budownictwo" XI Ogólnopolska Interdyscyplinarna Konf. Nauk.-Techn. Bielsko-Biała, 14-16.10.1999, s. 25-32
ŻELAZNY H.: Pole zadań budownictwa w ochronie środowiska poprzez realizację specjalistycznych inwestycji (w:) "Ekologia a budownictwo" XI Ogólnopolska Interdyscyplinarna Konf. Nauk.-Techn. Bielsko-Biała, 14-16.10.1999, s. 167-174

Artykuł wydrukowany z Budownictwo i budowa domu dla profesjonalistów – SolidnyDom.pl: http://solidnydom.pl

Adres artykułu: http://solidnydom.pl/ekologia.html

Kliknij TUTAJ aby wydrukować.