Kiedy, w jakim momencie działania przestępcy powinien zadziałać
system alarmowy – problemy projektowe i prawne.

Wszystkie szczegóły w prawidłowo
zaprojektowanych systemach ochrony są podporządkowane nadrzędnej zasadzie doprowadzenia
do tego aby czas potrzebny do podjęcia skutecznej interwencji po wszczęciu alarmu był
tak krótki aby przestępca nie zdołał uczynić istotnych szkód w obiekcie który
podlega ochronie.

Dlatego przy projektowaniu systemów
ochrony konieczne jest ustalanie szkód które mogą być traktowane jako nieistotne.
Dopiero na bazie takich założeń można określić maksymalny przedział
czasu niezbędny do podjęcia skutecznej interwencji (w najmniej korzystnych
warunkach) przerywającej przestępcy czynienie dalszych szkód.

Straty a przełamywanie systemu zabezpieczeń.

Doświadczenie uczy, że nie można
zakładać (dotyczy to większości przypadków) aby całkowite przerwanie czynienia strat
powodowanych konkretnym działaniem przestępczym następowało już w momencie: wykrycia
przez system zagrożenia, odebrania sygnału alarmu i uruchomienia interwencji czy
podjęcia interwencji na miejscu zdarzenia a także po wypłoszeniu lub ujęciu
przestępcy.

Może dziwić stwierdzenie, że nawet
wypłoszenie czy ujęcie przestępcy (-ów) nie zapobiega automatycznie powstawaniu
dalszych strat lecz trzeba pamiętać, że zarówno wybicie w czasie mrozów okna w
pomieszczeniu jak podłożenie materiału wybuchowego czy zapalającego może spowodować
straty już po unieszkodliwieniu intruza.

Oczywiście nie we wszystkich wypadkach przekroczenie
płotu (strefa A) wiąże się z jego uszkodzeniem. Mogą wystąpić też sytuacje w
których pokonywanie strefy B czyli między płotem a wnętrzem obiektu będzie
powodowało straty – np. uszkadzanie kamer, czujek zewnętrznych (dotyczy to zwłaszcza
torów podczerwieni).

Proszę zwrócić uwagę, że straty ponoszone w mieniu
nie odpowiadają wartości złodziejskiego łupu bo przecież zniszczenie ogrodzenia czy
drzwi nie przynosi przestępcy samo w sobie wymiernego zysku – można ponieść duże
straty przy bardzo małej lub wręcz żadnej wartości łupu! Między innymi z tego faktu
wynika konieczność przeprowadzania analizy bilansu kosztów ochrony, strat na jakie się
godzimy i na tej podstawie właśnie należy wybierać miejsce w którym system alarmowy
ma wykrywać przestępcę.

Jak widać na rysunku między kolejnymi fazami
przełamywania systemu są wyraźne przerwy czasowe w powstawaniu strat. Warto mieć ten
fakt na uwadze przy projektowaniu systemu ochrony i ustalaniu form interwencji.

Czas przesyłania sygnału alarmu

Między wykryciem działania
przestępczego a jego przerwaniem upływa pewien przedział czasu który w planowaniu
ochrony musi być bezwzględnie brany pod uwagę. Ten przedział czasu jest sumą
następujących czasów jakie upływają :

- między rozpoczęciem działania przestępczego a
jego wykryciem przez system alarmowy,

- na skutek opóźnienia w przesłaniu informacji o
alarmie i rodzaju zagrożenia,

- podczas odczytywania informacji w punkcie jej odbioru
(np. w stacji monitorowania) i uruchamiania interwencji,

- w trakcie dojazdu (dojścia) ekipy interwencyjnej,

- unieszkodliwiania przestępcy w tym dostanie się do
zagrożonych miejsc,

- na zabezpieczaniu powstawania dalszych strat.

W normach są jedynie określone dopuszczalne
przedziały czasu jakie mogą upłynąć między powstaniem sygnału alarmu a dojścia
sygnału do centrum odbiorczego w zależności od klasy torów transmisji. Zależności te
są pokazane na rysunku nr 2

Rys. 2 Dopuszczalne opóźnienia
przesłania sygnału alarmu w zależności od klasy (D)

Uwaga: hasło ciągłe
monitorowanie używane w normach może być mylące ponieważ w zależności od klasy
systemu może oznaczać wykrycie uszkodzenia w systemie transmisji po trzydziestu dwu
dobach (klasa T1) lub po dwudziestu sekundach (klasa T5).

Koszty ochrony.

Ponieważ koszty ochrony powinny być
utrzymane w rozsądnej proporcji do wartości (bezpośredniej i pośredniej) tego co ma
być chronione jest to jeden z podstawowych czynników wyboru miejsca wykrywania (czyli
fazy działania) przestępcy. Niestety w większości przypadków trzeba się liczyć z
tym, ze nakłady jakie musi ponieść przestępca na przełamanie zabezpieczeń są
wielokrotnie mniejsze niż koszty zabezpieczeń.

Stosunek
prawny do mienia a oczekiwania co do tego gdzie, w którym momencie i jak wykrywać
przestępcę?

Sądzę, że warto zastanowić się nad
różnicami w punktach widzenia problemu co do miejsca wykrywania przestępcy lub fazy
działania przestępczego jakie mogą wystąpić w zależności od stosunku prawnego do
mienia podlegającego ochronie.

W tabeli przedstawione są
prawdopodobne a jak się okazuje różne oczekiwania jakie mogą być stawiane przed
systemem ochrony co do miejsca wykrywania przestępcy.

Tab. 1

wg. miejsce wykrywania przestępcy lub faza
działania przestępczego
właściciela chronionych dóbr jeszcze przed uczynieniem szkody, lub w
takim momencie aby ewentualna wypłata odszkodowania pokryła conajmniej straty
osoby odpowiedzialnej za mienie najważniejsze jest zachowanie zgodności
z przepisami
firmy ubezpieczeniowej przy szkodzie mniejszej niż kwota
składki za ubezpieczenie lub sumy składek wpływającej w ciągu roku za ten typ
ubezpieczenia,
policji w sytuacji nie pozostawiającej
wątpliwości co do kwalifikacji prawnej czynu, czyli od wczesnej fazy przygotowań
(zwłaszcza w przypadku recydywistów) aż do odzyskiwania łupów np. u paserów
agencji ochrony liczy się spełnienie wymogów zapisanych
w umowie, najczęściej jest to warunek podjęcia interwencji (czasami tylko przybycia) w
odpowiednim czasie od chwili przyjęcia sygnału alarmu
przestępcy nigdy lub gdy łup jest już sprzedany a
ślady umożliwiające ustalenie przestępcy są zatarte

Oczywiście te spisane powyżej pobożne
życzenia” różnych zainteresowanych stron co do miejsca wykrywania przestępcy są
uproszczeniem – lecz wyraźnie jest widoczne jak ogromne różnice mogą między nimi
występować w widzeniu tego istotnego problemu. Różnice te mogą w wielu
przypadkach mieć decydujący wpływ na wybór miejsca wykrywania przestępcy!

Oczekiwania co do sprawności” systemu ochrony
a możliwości realizacji założeń to dwie różne sprawy – proponuję więc
skonfrontować możliwości z oczekiwaniami.

Elektronika
a miejsce wykrywania agresji.

Współczesna technika umożliwia
wykrywanie intruza na każdym etapie jego zbliżania się do chronionego obiektu lub
obszaru.

Dojścia
do obiektu i sam obiekt.

Na rysunku nr 3 przedstawiony jest
podział terenu posesji i domu na strefy z uwzględnieniem miejsca wykrywania agresji. Jak
widać intruza można już wykrywać przy pokonywaniu płotu (strefa A) i to bez względu
na sposób przechodzenia. Może być więc sygnalizowane wdrapywanie się, przecinanie
siatki a niektóre z systemów umożliwiają nawet wykrywanie podkopu. Oczywiście
najlepsze efekty wykrywania uzyskuje się przy odpowiednim doborze rodzaju ogrodzenia i
systemu wykrywania. Przy niektórych typach ogrodzenia może być utrudnione wykrywanie
przekraczania płotu.

Systemy przeznaczone do wykrywania
między płotem a zewnętrzną ścianą domu (B) są dwojakiego rodzaju – montowane nad
powierzchnią ziemi oraz takie które są przeznaczone do układania pod ziemią. Te
systemy których elementy wykrywające są umieszczane nad ziemią najczęściej są
wrażliwe na fałszywe alarmy powodowane przez psy a częściowo także ptaki (czasami
nawet fruwające śmieci) a także są dość łatwe do uszkodzenia czy nawet zniszczenia.

Systemy montowane pod ziemią
najczęściej mają możliwość regulacji progu wykrywania a więc można je tak ustawić
aby pies biegający po ogrodzie nie uruchamiał systemu. Większość z systemów
podziemnych jest natomiast wrażliwa na tworzenie się skorupy lodowej zwłaszcza jeśli
warstwa śniegu jest gruba. Najmniej wrażliwy na tworzenie się zmarzliny jest system
impedancyjny.Rys. 3 Współczesna technika umożliwia wykrywanie intruza na każdym etapie
jego zbliżania się do chronionego obiektu.

Strefy wykrywania:

A – związana bezpośrednio z forsowaniem płotu,

B – ochrona między płotem a zewnętrzną ścianą
domu,

C – sygnalizacja obecności przy ścianie lub próba
pokonywania zabezpieczeń mechanicznych broniących bezpośrednio dostanie się intruza do
domu,

D – wnętrze domu, możliwe warianty ochrony: wybranych
miejsc lub całości wnętrza,

E – przyciski napadowe i pułapki,

F – ochrona wybranych punktów także podczas
obecności ludzi (tu sejf).

Podział na strefy B i C jest dla niektórych technik
wykrywania dokładnie określony i ograniczony gdy dla wielu rozwiązań (np. systemy
światłowodowe) o tym w którym miejscu będzie system wykrywał zależy przede wszystkim
od sposobu i miejsca zamontowania.

Do wykrywania pokonywania ścian, okien
, drzwi (strefa C) mogą służyć elementy umieszczane na zewnętrznej stronie ściany,
w samej ścianie (lub oknie czy drzwiach) jak i zamontowane wewnątrz pomieszczenia. Moment
wykrywania nie musi być związany z miejscem zamocowania elementu detekcyjnego – jest to
zależne przede wszystkim od samej zasady działania elementu.

Niestety dość rzadko w praktyce projektant ma do
czynienia z tak luksusową sytuacją jak ta przedstawiona na rys. 3. Jest tu płot i
przestrzeń między płotem a obiektem chronionym, do ścian obiektu nie mogą się
zbliżać przypadkowi ludzie – możliwości ochrony ograniczone są więc tylko ceną
systemu i wiedzą projektanta. Niestety w praktyce – zwłaszcza przy planowaniu ochrony w
obiektach położonych w miastach, nie tylko nie ma płotu ale często okna pomieszczeń
ważnych dla pracy chronionej instytucji wychodzą bezpośrednio na ulicę!

W takich przypadkach może się okazać, że istotne
zmniejszenie ceny systemu i zwiększenie gwarancji ochrony można uzyskać przez zmiany
sposobu działania jednostki organizacyjnej która ma być objęta ochroną!
Czasami
może to być zamiana pokoi lub oddzielenie części pomieszczeń od dostępu innych
pracowników czy interesantów dodatkowymi drzwiami itp. W celu minimalizacji kosztów
ochrony zalecane jest łączenie w ochronę pomieszczeń o podobnych wymaganiach co do
ochrony.

Przedstawiony tu podział na strefy wykrywania są
oczywiście tylko moją propozycją. W literaturze można spotkać się z wieloma innymi
propozycjami podziału na strefy w tym także wzajemnie się wykluczające.

Jako ciekawostkę przytoczę dwie propozycje podziału
na strefy przedstawione w książce Vademecum agenta ochrony” (praca zbiorowa).
Przykład ten niech będzie ostrzeżeniem – jeśli w dokumentacji używane są określenia
stref: peryferyjna, zewnętrzna, wewnętrzna to musi być dołączony dokładny opis co
autor rozumie przez te pojęcia!

Tab. 2

strefa wg. Stanisława Lipskiego str. 454 wg. Bogdana Tatarowskiego str. 492
peryferyjna poza granicami wytyczonymi przez
ogrodzenie, osoby postronne mogą znajdować się w strefie
tereny zewnętrzne np. wzdłuż ogrodzenia
zewnętrzna wewnątrz ogrodzenia (wraz z ogrodzeniem)
z wyłączeniem budowli
bezpośrednie otoczenie, zabezpieczenia
mechaniczne obiektu od zewnątrz (kraty, mur)
wewnętrzna chroniona budowla, wiele stref, mogą się
przenikać
trzecia i ostatnia strefa , wewnątrz
obiektu oraz wszystkie otwory drzwiowe i okienne w budynku

Chroniony
budynek.

Proszę zwrócić uwagę jak wielkie
konsekwencje w przypadku ochrony wnętrza obiektu pociąga za sobą wybór miejsca
wykrywania przestępcy przez system alarmowy (wynika to z założonej koncepcji ochrony,
patrz także rys. 1, 3,4 ):

- wewnątrz pomieszczeń chronionych czyli po
przełamaniu zabezpieczeń mechanicznych,

- przy próbie dostania się do obszaru chronionego
czyli w trakcie forsowania zabezpieczeń mechanicznych,

- czy już nawet przy próbie podejścia do
zabezpieczonego obiektu lub przy próbie wrzucenia lub wyjęcia przedmiotów z chronionego
obiektu.

Kumuluję się w tej jednej, wydawałoby się prostej
decyzji jednocześnie wiele innych bo i wielkość strat na jakie się godzimy i wymagania
co do techniki przesyłania sygnału alarmowego (priorytety na łączach , czas
opóźnienia transmisji) oraz sposób interwencji i wzajemne współdziałanie
zabezpieczeń mechanicznych i elektronicznych. Rys. 4 Przykłady najczęściej występujących wariantów miejsc
wykrywania agresji.

Wykrywanie:

a) we wnętrzu bez względu na sposób dostania się do
wnętrza przy niepełnym pokryciu wykrywania wnętrza, głównie chronione otwory okienne
i drzwiowe

b) przy otwieraniu drzwi, sposób przydatny raczej w
biurach lub mieszkaniach w blokach,

c) przy otwieranie drzwi lub okien, sygnalizowane może
być także wejście przez okno np. po wybiciu szyby,

d) w momencie przełamywania zabezpieczenia
mechanicznego drzwi lub okna (wybicie szyby, przecinanie, wyważanie ramy itp.),

e) w momencie przełamywania zabezpieczenia
mechanicznego drzwi lub okna oraz w przypadku dostania się do wnętrza każdą inną
drogą, także ukrycie się we wnętrzu przed włączeniem systemu,

f) jw. z możliwością sygnalizowania (wykrywania)
podchodzenia intruza bezpośrednio do obiektu (pomieszczenia) chronionego.

Oczywiście są tu jedynie zasygnalizowane możliwe
warianty wykrywania.

Propozycja
powiązania kategorii zagrożonej wartości ze szczelnością ochrony.

W Polskich Normach Systemy
Alarmowe” nie ma bezpośrednich i precyzyjnych zaleceń dotyczących wymagań co do
miejsca wykrywania przez system alarmowy intruzów. Poniżej przedstawiam propozycję
powiązania kategorii zagrożonej wartości z miejscem wykrywania naruszenia obiektu
chronionego.

Dla potrzeb ochrony w
przykładowym obiekcie przyjęte zostały następujące założenia co do wzajemnego
współdziałania zabezpieczeń mechanicznych i elektronicznych:

a) – przy zagrożeniu małym czyli przy
kategorii zagrożonej wartości Z1 (niewielka wartość mienia i niewielka strata)
- ochronie elektronicznej podlegają tylko drzwi wejściowe (rys 4 b) do chronionego
pomieszczenia, a w przypadku możliwości dostania się do pomieszczenia także przez okno
(parter, piwnica, itp.) także okna (rys 4 c). Zakładane jest więc wykrywanie przez
system alarmowy nieuprawnionego wejścia – dopiero po przełamaniu zabezpieczeń
mechanicznych (patrz rys 4 a, b, c). Można też np. jedną czujką chronić jednocześnie
(jeśli jest to możliwe) drzwi i okna.

W przypadku gdy pomieszczenia zaliczone do tej niskiej
kategorii zagrożenia mają wspólny korytarz i wspólne wejście na ten korytarz można
ochroną objąć tylko te wspólne drzwi (w godzinach pracy np. jako ACC) a poza godzinami
pracy dojścia do drzwi poszczególnych pokoi chronić poprzez ochronę korytarza.

b) – przy zagrożeniu średnim ( kategoria Z2)-
ochronie elektronicznej podlegają drzwi i okna (jeśli dostęp do okien możliwy jest
przy pomocy ogólnie dostępnych narzędzi – np. pierwsze piętro) a jeśli istnieje
możliwość ukrycia się osoby wewnątrz pomieszczenia i z tego powodu mogą powstać
straty to powinno ono być wykrywane (rys 4 c,d ).

c) – przy dużym zagrożeniu (kategoria Z3) i
istotnej wartości bezpośredniej lub pośredniej (czyli strata samego mienia mniejsza
niż spowodowane tym straty z tym związane) mienia – ochronie elektronicznej podlegają
drzwi i okna (jeśli dostęp do okien możliwy jest przy pomocy ogólnie dostępnych
narzędzi – np. pierwsze piętro lub wejście po gzymsie) a także powinno być wykrywane
(jeśli istnieje takie zagrożenie) ukrycie się osoby wewnątrz pomieszczenia (może być
pułapkowe). Wykrywany przez system alarmowy powinien być już moment przełamywania
zabezpieczeń mechanicznych (rys 4 d,e).

d) – przy planowaniu ochrony obiektu o bardzo dużym
zagrożeniu ( np. kategoria Z4) i konieczności bezwzględnej ochrony mienia -
ochronie elektronicznej podlegają drzwi i okna bez względu na piętro. Musi być
wykrywane ukrycie się osoby wewnątrz pomieszczenia chronionego (rys. 4 e). Sygnalizowane
musi być także na stanowisku ochrony zamknięcie zamków prowadzących do pomieszczenia!

W pomieszczeniach w zależności od ich charakteru
mogą być wymagane albo przyciski napadowe albo sygnalizacja wymuszonego otwarcia.

Wykrywany przez system alarmowy powinien być już
moment przełamywania zabezpieczeń mechanicznych jeśli pomieszczenia są włączone w
ochronę podczas częściowej pracy w budynku, oraz powinno być także wykrywane
zbliżanie się osoby do zabezpieczeń mechanicznych broniących dostępu do obiektu w
czasie, poza godzinami pracy lub poza godzinami pracy chronionych pomieszczeń (rys 4 f).

W przypadku użycia przycisku napadowego powinna być
zapewniona na stanowisku ochrony możliwość określenia rodzaju zagrożenia (np. przez
podgląd TV).

Zabezpieczenia mechaniczne powinny zapewniać taki czas
ochrony przed wtargnięciem osoby zaopatrzonej w narzędzia ogólnie dostępne aby agresja
mogła być przerwana przed uczynieniem istotnych szkód w strefie chronionej. Zalecany
jest podgląd telewizyjny dojść do pomieszczeń objętych tym rodzajem ochrony.

Dla prawidłowego doboru systemu
ochrony trzeba utworzyć listę zagrożeń które trzeba brać pod uwagę w danym obiekcie
i następnie należy wybrać dla każdej strefy, te zagrożenia przed którymi powinniśmy
zastosować zabezpieczenia.

Wnioski:

Wykrywanie dostatecznie wczesnej fazy
działania przestępców przy zapewnieniu rozsądnej (czyli minimalnej) liczby fałszywych
alarmów może być bardzo utrudnione jeśli nie zostaną spełnione pewne odpowiednie
warunki już w fazie architektonicznego projektowania obiektu. Dla ochrony obiektu ważne
jest jego otoczenie, kształt obiektu, rozmieszczenie okien i drzwi, oraz odpowiednie
usytuowanie pomieszczeń w bryle budynku które mają podlegać szczególnej ochronie.

Projektowanie ochrony budynku rozpoczyna się tak
naprawdę już w fazie wyboru miejsca jego lokalizacji.

Najwyższy możliwy do osiągnięcia stopień
zabezpieczenia, przy najniższych kosztach, można uzyskać przy zapewnieniu wzajemnego
uzupełniania się trzech rodzajów ochrony (zabezpieczenia mechaniczne zwane czasami
pasywnymi, systemy elektroniczne, ochrona osobowa).

Zamontowanie elektronicznego systemu
alarmowego nie zwalnia od jednoczesnego stosowania zabezpieczeń mechanicznych a funkcje
mechanicznych zabezpieczeń powinny być podporządkowane całościowej koncepcji ochrony.

Zadaniem projektanta jest stworzenie
systemu który będzie spełniał postawione wymagania, ale podstawowe wymagania jakie są
oczekiwane od systemu powinien przygotować (lub zlecić przygotowanie) użytkownik
obiektu
(chyba że w zleceniu dla projektanta systemy ujęta jest także analiza
zagrożeń).

Jaką
fazę działania przestępczego należy wykrywać w przypadku rurociągów?
Czy
każdy obiekt można skutecznie chronić?

Pomijając w rozważaniach prawne
aspekty ochrony podam przykład pewnych trudności i ograniczeń jakie mogą wystąpić
przy planowaniu ochrony np. rurociągów.

Zgodnie z tym co wcześniej napisałem ustalmy co mamy
chronić i przed czym. Jak wiadomo przez Polskę przebiegają rurociągi którymi
transportowana jest ropa naftowa. Są to rury o średnicy kilkudziesięciu centymetrów
zakopane w ziemi na głębokości zabezpieczającej przed przemarzaniem. Co pewien czas
prasa donosi o złodziejach podłączających się do tych rurociągów. Okazuje się, że
straty na skutek kradzieży są mniejsze niż późniejsze koszty usunięcia skutków tego
typu nielegalnych podłączeń. Wycieki ropy stwarzają zagrożenie dla środowiska i ich
usunięcie jest bardzo kosztowne a i wybuch pożaru też stanowi realne
niebezpieczeństwo.

Na czym polegają trudności ochrony rurociągów?

Obecnie dostępne systemy w ofercie których zapisane
jest, że są przeznaczone do ochrony rafinerii są z samej zasady działania przeznaczone
do wykrywania ruchu w strefie w której dzięki ogrodzeniom, czy innym zabezpieczeniom
(np. mechanicznym) taki ruch nie powinien się odbywać. Oznacza to, że każde
przekroczenie granicy strefy chronionej jest traktowane jako działanie nieuprawnione.

Ponieważ sposób prowadzenia rurociągów wyklucza
stosowanie ogrodzeń wzdłuż ich trasy, a co gorsze należy wręcz zakładać ruch ponad
nim wszystkich możliwych rodzajów pojazdów, ludzi, zwierząt i pracę stacjonarnych
maszyn, problemy jakie będą się pojawiać przy wyborze koncepcji ochrony nie mają
odpowiednika w żadnej innej dziedzinie!

Nie można zatem w ochronie zastosować żadnego z
dostępnych na rynku systemów naziemnych opartych na kontrolowaniu np. wiązki
podczerwieni czy mikrofal.

Techniki
podłączania się do rurociągów, a możliwości ochrony.

Dla uściślenia zakresu poszukiwań
metod technicznej ochrony, konieczne jest ustalenie, jakie czynności muszą wykonać
przestępcy w celu wykonania podłączenia do rurociągu albowiem samo przebywanie w jego
pobliżu czy przemieszczanie nad rurociągiem nie może być traktowane jako działanie
przestępcze.

Na podstawie dotychczasowych doświadczeń, można
przyjąć za typową kolejność działań taką jaka została przedstawiona w tabeli nr.
3.

W przypadkach gdy przestępcy znają bardzo dokładnie
lokalizację rurociągu etap pierwszy (oznaczony w tabeli – 1* ) czyli poszukiwanie
należy oczywiście przy rozpatrywaniu metod wykrywania działań przestępczych
pominąć. Ponieważ ten etap nie musi występować, w dalszych rozważaniach o metodach
ochrony, nie będzie brany pod uwagę.

Etap drugi – czyli wykonywanie wykopu, jest tak podobny
do innych ( dających się przetworzyć na sygnały elektroniczne towarzyszących mu
zjawiskach) że nawet na spokojnym terenie leśnym trudno byłoby odróżnić go od
przypadkowych wydarzeń (np. kopanie nor przez borsuki, rycie podłoża przez dziki itp.)
.

Największe szanse uzyskania sygnału dającego się
połączyć przede wszystkim z działaniem przestępczym, jest samo wykonywanie otworu w
rurze.

Tab. 3. Typowe czynności wykonywane przez
przestępców w celu eksploatacji rurociągu.

moment wykrycia narzędzia prawdopodobieństwo wykrycia
1* poszukiwanie rurociągu szpikulec, pręt, wykrywacz minimalne
2* wykonywanie wykopu łopaty, kilofy bardzo małe
3* wykonywanie otworu np. wiertła duże
4* pobór ropy bardzo duże

Poszukiwania więc sposobów zabezpieczeń trzeba
ograniczyć jedynie do tych które mogą wykrywać nawiercanie rury lub wykonywanie otworu
inną metodą lub w ostateczności pobierania z odwiertu paliwa.

Jakie systemy
czy metody wykrywania można brać pod uwagę?

Czujki sejsmiczne.

Systemy, czy też elementy systemów, oferowane do
ochrony skarbców, sejfów, pancernych ścian, itp. a więc przede wszystkim powierzchni
metalowych, w większości działają na zasadzie analizy widma drgań na płaszczyźnie
(powierzchni) chronionej jakie są lub mogą być charakterystyczne dla: wiercenia,
przebijania, używania palnika itp.

Konstrukcja tzw. czujek sejsmicznych umożliwia
wykrywanie sygnałów pochodzących z podłoża do którego są przymocowane, są więc z
zasady mało wrażliwe na zakłócenia zewnętrzne. Wynikało by z tego, że do ochrony
rurociągu najodpowiedniejsze będą więc, właśnie czujniki sejsmiczne. Zastosowanie
tych czujek do ochrony rurociągów może być jednak z kilku powodów kłopotliwe.

Charakterystyki wykrywania ustawiane są w każdej
czujce osobno, w samym wnętrzu czujnika już po zamontowaniu na podłożu chronionym (w
tym przypadku – rurze). Problematyczne jest ustalenie, czy ich czułość ustawiać przed
czy po ułożeniu i zasypaniu rurociągu. Jakie to rodzi problemy przedstawię poniżej.

Obiekty chronione mogą dość znacznie różnić się
właściwościami akustycznymi – przeniesienie czujników o ustawianej czułości z
jednego miejsca na inne o innych właściwościach akustycznych, bez sprawdzenia
działania w nowych warunkach nie gwarantuje ich poprawności działania.

To że palnik gazowy emituje określony zakres
częstotliwości, i że dźwięki (drgania) powodowane przez wiertła można dość
dokładnie umiejscowić w paśmie częstotliwości, nie oznacza, że wystarczy ustawić
czujnik na konkretny zakres częstotliwości, aby zapewnić prawidłowe wykrywanie. Wynika
to z następujących powodów:

1* w przypadku rurociągów tłumienie drgań i
dźwięków w szerokim paśmie częstotliwości, będzie różne i nie musi dać się
opisać funkcją liniową, a na dodatek w różnych warunkach terenowych może różnić
się nawet o kilka rzędów wielkości. Będzie to miało wpływ na sposób ustawiania
czułości czujników.

2* w pasmach częstotliwości wytypowanych jako pasma
spodziewanej agresji mogą powstawać (pojawiać) się sygnały pochodzące z innych niż
agresja przyczyn, a jest niemożliwe aby przewidzieć wszystkie możliwe rodzaje
zakłóceń jakie mogą się pojawiać.

Mając już ustalone i określone pasma interesujących
nas dźwięków (czy drgań), nawet z podziałem na te pochodzące od zakłóceń i te
pochodzące od agresji, będzie w dalszym ciągu sprawą otwartą, określenie poziomu
tych dźwięków, a także zakresu ich zmienności, poziomu zakłóceń i czynników
które mogą na te zmiany wpływać (zwłaszcza w zależności od warunków pogodowych i
pór roku).

W przypadku rurociągu można się spodziewać dość
istotnych zmian jego charakterystyki akustycznej w zależności np. od opadów, zamarzania
gruntu, itd. i zmiany te mogą w tym samym czasie na poszczególnych odcinkach rurociągu
zachodzić w różnym stopniu i w różnym czasie.

Jest też bardzo prawdopodobne, że poszczególne
odcinki rurociągu będą znacznie różniły się parametrami tłumienia interesującego
nas pasma sygnałów (ułożenie w różnym gruncie), a także zmiennością w czasie tego
parametru dla konkretnego już jego odcinka.

Największe więc rokowania do zastosowania w ochronie
rurociągów dają takie czujki w których możliwa jest nie tylko regulacja czułości w
ustalonym fabrycznie paśmie częstotliwości ale także wybieranie z określonego pasma,
częstotliwości w których dodatkowo czułość wykrywania może być regulowana.

Instrukcja podaje dla czujek sejsmicznych promień
pewnej ochrony 4 m, lecz wartość ta obowiązuje jeśli ma być wykrywana lanca tlenowa,
sygnał z której jest o dwa rzędy wielkości mniejszy niż pochodzący z wiercenia.
Ponieważ trudno zakładać działania samobójcze u specjalistów” od kradzieży
można zrezygnować z wykrywania lancy tlenowej i tym samym zasięg działania czujki
wzrośnie przynajmniej do kilkudziesięciu metrów licząc od miejsca jej zamocowania.

Pozytywną cechą tych czujek jest możliwość ich
adresowania czyli rozróżniania z dokładnością do jednej czujki strefy naruszenia w
miejscu ich nadzoru.
Możliwe jest też zdalne testowanie już zamontowanych czujek z
miejsca nadzoru.

Niestety istnieje niebezpieczeństwo, że całkowita
zmiana techniki podłączania się przestępców do rurociągu w przypadku zastosowania w
ochronie czujek sejsmicznych, może jednak dać taką zmianę pasma częstotliwości
podczas wykonywania otworu której nie będzie można wykrywać.

Niedogodnością ewentualnego zastosowania tych czujek
jest konieczność zastosowania i połączenia razem dla ochrony np. jednego kilometra
rurociągu kilkudziesięciu sztuk czujek co jeszcze można przyjąć jeśli mamy chronić
krótkie odcinki rurociągów gorzej będzie jeśli chronić trzeba setki kilometrów
rurociągów.

Systemy z kablami detekcyjnymi.

Wydaje się więc że rozwiązaniem najmniej
czasochłonnym a najbardziej bezpiecznym jest wybór takiego sposobu ochrony który
umożliwiałby przeprowadzanie ewentualnych, a niezbędnych korekt charakterystyki
wykrywania nie w samych czujkach a w aparaturze kontrolującej sygnały z elementów
pełniących rolę czujników.

Taką możliwość wyboru w dużym zakresie pasma
wykrywania w aparaturze kontrolnej zapewniają systemy oparte na czułych na mechaniczne
drgania i naprężenia kablach światłowodowych lub sensorowych (piezoelektrycznych)
umieszczanych np. bezpośrednio na rurze lub pod nią. Ich działanie przypomina w pewnym
sensie mikrofon tyle że przymocowany do rury na całej jej długości.

Niestety w takim przypadku ustalania miejsca nawiertu
będzie możliwe z dokładnością do odcinka kabla detekcyjnego, czyli jeśli kabel ma
trzysta metrów to i wskazanie zagrożonego odcinka będzie z dokładnością do tej
długości. Można taką dokładność uznać za zupełnie wystarczającą tyle że
wystąpią trudności natury technicznej jak np. z odcinka kilku kilometrów sensownie
zbierać sygnały unikając skomplikowanego a więc podatnego na awarie okablowania.

Wyjściem z sytuacji było by zastosowanie kabla
detekcyjnego o długości co najmniej kilku kilometrów który umożliwiał by z
dokładnością do kilkudziesięciu czy nawet kilkuset metrów określenie miejsca
agresji.

Czy takie kable detekcyjne można
skonstruować?

Okazuje się że tak. Otóż przy
wykorzystaniu światłowodu w roli kabla detekcyjnego gdy z dwóch jego końców
wpuszczone zostanie światło laserów to jak podają katalogi możliwe jest określenie
nawet na odcinku 60 km miejsce agresji z dokładnością do kilku metrów.

Systemy ochrony oparte na takich właśnie
światłowodach mogą się niestety nie sprawdzić w działaniu na rurociągach a to z
następujących powodów:

- przecięcie światłowodu jeszcze przed nawiercaniem
rury, jeśli nie jest sygnalizowane w miejscu dozoru z dokładnością do kilku metrów,
czyni długi odcinek rurociągu całkowicie bezbronny, a koszty poszukiwania miejsca
uszkodzenia mogą być porównywalne z kosztami ułożenia światłowodu na nowo (można
temu zapobiegać),

- prowadzenie światłowodu w sposób ciągły wraz z
rurociągiem, a więc także pod drogami, torami kolejowymi itp. miejscami będącymi
źródłem ewentualnych zakłóceń, utrudni jak sądzę czytelność sygnałów ze
światłowodu. Ograniczenia co do długości poszczególnych, rozróżnialnych odcinków
na jakie trzeba będzie podzielić magistralę rurociągu, mogą wynikać z konieczności
ewentualnego podziału ze względu na rodzaje przewidywalnych zakłóceń zewnętrznych
(droga, linia kolejowa, słupy wysokiego napięcia, tereny gruntów ornych, tereny leśne
itp.).

Przy ochronie rurociągów z pewnych przyczyn których
tu nie podaję wystarczy jeśli długości chronionych kolejnych odcinków będą się
zawierały w przedziale kilku kilometrów a dokładność wskazywania miejsca agresji w
przedziale nawet kilkuset metrów. Dla podjęcia szybkiej i skutecznej interwencji jest to
wystarczające.

Tak, lecz w przedstawionych tu propozycjach rozwiązań
zakładałem, że nie wystąpią trudności z założeniem na rurociągu czujek czy kabli
sensorowych a przecież zupełnie inne problemy trzeba pokonać w przypadku już
istniejącego rurociągu a zupełnie inne jeśli ma on być dopiero kładziony.

Systemy kablowe tzw. impedancyjne (kontrolujące pole
elektromagnetyczne) i MAD (pasywne – wykrywające zmiany ziemskiego pola magnetycznego) ze
względu na sposób działania nie mogą być brane pod uwagę w ochronie rurociągów.

Z pewnych względów nie przedstawiłem tu wszystkich
możliwości ochrony rurociągów jakie stwarza elektronika ani tych które są dziś
zastosowane w ochronie. Na kilku wybranych przykładach zasygnalizowałem jedynie
niektóre z problemów jakie mogą występować przy planowaniu ochrony nietypowych
obiektów.

Autor:

Stefan Jerzy Siudalski
Specjalista w dziedzinie zabezpieczeń
Od 26 lat na liście biegłych sądowych z dziedziny ochrony
http://ochrona.siudalski.pl

Literatura:

Murator 4/93 str. 69,70 Systemy ochrony
ogrodzeń i powierzchni. Między ulicą a domem (2), 6/93 str. 79 Urządzenia ochrony
naziemnej i przestrzennej (1), 11/93 str. 63 Między ulicą a domem. Sposoby ochrony
naziemnej i podziemnej, 12/93 str. 73, 74, 75, 76 Czy mieszkamy bezpiecznie? zagrożenia
willi i metody zapobiegania, 4/96 str. 117-119 Bezpieczny dom”, 5/96 str. 90-92
Systemy alarmowe”, 6/96 str. 118-121 “Klasy elementów systemów
alarmowych” ,7/96 str. 90-91 Sygnalizacja zagrożenia”, 8/96 str. 108-109
Zabezpieczenia mechaniczne -drzwi, 10/96 str. Zamki”

Dom letni” 1/95 Uwaga! Złodziej!
- zabezpieczenia domków letnich ,

Rzeczpospolita 18 październik 1993
Zagrożenia włamaniami oraz metody ich likwidacji, 15 listopad 1993 Monitoring.

* Poradnik antywłamaniowy” – Uwaga
Złodziej” wyd. SIGMA NOT stron 94

* “Czynnik czasu w systemach alarmowych”
Ochrona Obiektów Muzealnych zeszyt nr 2 1987r

* Błędy w systemach alarmowych”
konferencja Securex 95 Poznań

Wybrane problemy występujące przy realizacji
systemów ochrony w relacji instalator – inwestor” konferencja Garda 96

Cztery kąty nr 6/95 Nie tylko kraty -jak
zabezpieczyć mieszkanie przed włamaniem. (testy -porady)

Vademecum agenta ochrony i detektywa”
praca zbiorowa, wydawnictwo Crimen” 1995