W ostatniej części porównania systemów
Inteligentnego Domu opisujemy systemy najwyższej klasy, mające
wszystkie funkcje – LUTRON, LONWORKS, CRESTRON KNX/EIB (nowa nazwa to
Konnex – KNX – w Polsce rozpowszechniona jest jeszcze nazwa EIB). To w
nich pojawiają sie nowości, które po kilku latach (a czasem nigdy)
pojawiają się w prostych systemach.

Opisywane
dziś systemy mają wszystkie funkcje systemów z poprzednich części tego
artykułu, czyli sceny świetlne, symulację obecności, czujki ruchu i
obecności (tylko w KNX/EIB znajdziemy czujki, które możemy ręcznie
zablokować włączając lub wyłączając lampę – przydatne np. w toalecie),
automatyczną regulację jasności oświetlenia (przydatna podczas pracy w
pochmurne dni), integrację z alarmem z rejestracją zdarzeń, możliwość
zapisania kopii zapasowej konfiguracji, by w razie awarii/nieudanej
zmiany parametrów szybko wgrać poprawna wersję programu. Poniżej
opisujemy ich dodatkowe możliwości.

 

Wielkość systemu i sposób instalacji/aktualizacji

 

Opisywane dziś systemy nie mają
praktycznie ograniczeń w wielkości. Obecne w ofercie moduły rozszerzające
powodują, że systemy te mogą objąć swym sterowaniem nie tylko największe domy,
lecz nawet ich całe osiedla. Dla systemów KNX/EIB i Lonworks komponenty oferuje
ponad 100 producentów na świecie – mamy zatem pewność, że system nie „zniknie”,
gdy któryś z producentów zbankrutuje lub wycofa się z produkcji danych
urządzeń, czy choćby nie zechce tworzyć nowych. Proste, „jednofirmowe” systemy
z poprzednich części artykułu (oraz Crestron i Lutron z obecnej) nie dają nam
tego bezpieczeństwa i komfortu.

Systemy opisane w tej części wymagają
do poprawnej pracy zmodyfikowanej instalacji elektrycznej (wyjątkiem jest KNX/EIB,
którego urządzenia mogą komunikować się poprzez istniejącą sieć elektryczną lub
fale radiowe), zatem ich montaż odbywa się zwykle podczas budowy/remontu domu.
Systemy najwyższej klasy mają tak wiele funkcji i możliwości, ze do ich
zaprogramowania (nie do używania) niezbędny jest już komputer (KNX/EIB można zacząć
programować przez dostępne proste generatory), specjalistyczne oprogramowanie i
duże doświadczenie. Nie zrobi nam tego więc zaprzyjaźniony elektryk, ani nawet
doświadczona w tradycyjnych instalacjach firma. Chcąc mieć taki system w domu
możemy skorzystać z usług zaledwie kilkunastu doświadczonych firm w Polsce.

Dzięki możliwości zdalnej
aktualizacji systemu (poza Lutron-em) fachowcy nie muzą do nas jednak przyjeżdżać,
by np. zmienić na nasze życzenie scenę świetlną. W przypadku dużej odległości
miedzy klientem a firmą wykonawczą przydatna jest możliwość zdalnej
aktualizacji systemu. Dzięki odpowiedniemu modułowi inwestor może zaoszczędzić
na kosztach zmian i aktualizacji, które wykonane zdalnie są tańsze niż dojazd
specjalistów na dużą odległość.

Sterowanie oświetleniem

Każdy rodzaj lamp może być
obsługiwany przez opisywane dziś systemy. Oczywiście włącznie z regulacją mocy
(ściemnianiem) nie tylko żarówek zwykłych i halogenowych, ale także świetlówek
(jarzeniówek), lamp diodowych (LED) itd. Moce ponad 3000W zadowolą już nawet właścicieli
rezydencji i pałaców.

 

Sterowanie ogrzewaniem

Możemy sterować każdym typem
ogrzewania (z wyjątkiem systemu Lutron, który w ogóle nie steruje ogrzewaniem),
także nadmuchowym (najtrudniejszym do kontroli, lecz ostatnio coraz
popularniejszym), w którym ciepłe/wentylowane/zimne powietrze tłoczone jest
kanałami z centrali klimatyzacyjno-wentylacyjnej do poszczególnych pomieszczeń.
W zależności od temperatury w danym pomieszczeniu otwierana jest dla niego
przepustnica i włączane podgrzewanie/chłodzenie napływającego powietrza.

Możemy także sterować dwoma
rodzajami ogrzewania/klimatyzacji w pomieszczeniu np. grzejnikiem i
klimatyzatorem z funkcją ogrzewania – system na podstawie temperatury
zewnętrznej włączy albo grzejnik, albo klimatyzator tak, byśmy mieli największy
komfort i oszczędności energii. Dostępne są zarówno proste czujniki
temperatury, jak i rozbudowane stacje pogodowe badające temperaturę,
oświetlenie, nasłonecznienie, wiatr i opady deszczu/śniegu.

 

Sterowanie roletami/żaluzjami/zasłonami

Najlepsze systemy, poza funkcjami
opisywanymi w poprzednich częściach artykułu, umożliwiają także zmianę
położenia rolet/żaluzji/zasłon w zależności od nasłonecznienia i poziomu
oświetlenie zewnętrznego. Dodatkowo umożliwiają precyzyjną regulację lamelek żaluzji
(poza Lutron-em). Dzięki temu system tak dobierze ich położenie, by ilość
wpadającego światła była odpowiednia, ale by Słońce nas nie oślepiało i by nie
odbijało się od ekranu telewizora lub komputera. 

 

 
Bezpieczeństwo

Integracja z alarmem jest oczywiście
standardem (choć KNX/EIB oferuje także własne dedykowane czujki alarmowe). Brak
jednostek centralnych (poza Crestron-em) pozwala na uniknięcie awarii całego
sytemu – jeśli jakieś urządzenie się zepsuje lub wypniemy je – cała reszta
działa poprawnie. Dodatkową zaletą wpływającą na bezpieczeństwo użytkowania
jest fakt, iż przyciski (wyłączniki) pracują w obwodach o bezpiecznym napięciu
24V lub wykorzystują fale radiowe/podczerwone (możemy zatem umieścić włącznik
światła obok wanny/prysznica bez obaw o porażenie prądem). Skutkuje to również
ograniczeniem promieniowania elektromagnetycznego – prąd kierowany jest
bezpośrednio do lamp i gniazdek.

Zdarzenia wysyłane przez centrale
(alarmowe, pożarowe, inne) oraz kontrolery obsługujące ogrzewanie, oświetlenie,
klimatyzację itd. są monitorowane w czasie rzeczywistym. W praktyce oznacza to,
że system powiadomi nas na bieżąco o pojawiających się usterkach. Wszystkie
informacje mogą być zapisywane w bazie danych, co pozwala na późniejsze ich
przeglądanie i raportowanie. Wracając do domu mamy więc możliwość
skontrolowania, co działo się w nim, podczas naszej nieobecności. Informacje te
mogą być prezentowane w formie czytelnej wizualizacji, pozwalając na pełny
monitoring domu oraz sterowanie nim zarówno lokalne, jak i zdalne (przez
Internet).

Automatyczny zamek z kontrolą
dostępu (dostępny w systemie KNX/EIB) rozpoznający osobę wchodzącą lub
wychodzącą. Po przekręceniu klucza taki zamek może wysłać sygnały do innych
urządzeń np. zgasić wszystkie światła, zamknąć rolety, obniżyć temperaturę…
Zgubienie klucza nie zmusza właściciela do zmiany zamka. Wystarczy usunąć prawo
dostępu do domu dla danego klucza. Zamka nie można otworzyć/zamknąć zdalnie.
Można natomiast zdalnie zezwolić (lub nie) na otwarcie kluczem. Istnieje
możliwość wykorzystania całkowicie automatycznych drzwi z zamkami otwieranymi
zdalnie (lub poprzez zbliżenie karty dostępu).

 

Przyciski i panele

Dotychczas opisywane systemy
korzystały ze zwykłych włączników. Powodowało to sytuacje, że gdy chcieliśmy
umieścić w jednym miejscu sterowanie kilkoma lampami, roletami ogrzewaniem – na
ścianie pojawić się musiała bateria nawet kilkunastu włączników. W dodatku bez
opisów, który do czego służy. Opisywane dziś systemy mają już bardzo estetyczne
i funkcjonalne przyciski wieloklawiszowe. Są one opracowane specjalnie dla
systemów Inteligentnego Domu i występują w kilkudziesięciu typach i kolorach
(dla KNX/EIB kilkaset). Wiele z nich ma możliwość obsługi za pomocą pilota,
byśmy nie musieli wstawać z łóżka (np. podczas choroby lub przed snem), by
wyłączyć światło, otworzyć bramę itd.

Dostępne są już także dotykowe
ekrany LCD (zarówno stawiane na stole, montowane w ścianie, jak i bezprzewodowe)
z graficznym ekranem o przekątnej od 4” do nawet 21", zastępujące wszystkie
dotychczas używanie piloty bezprzewodowe (a nawet telewizor i ekran komputera).
Na takich ekranach możemy nie tylko sterować dowolną lampą/roletą, uruchamiać i
modyfikować sceny świetlne, ale także zobaczymy listę utworów z serwera
muzycznego (lub filmowego), podgląd z kamer systemu bezpieczeństwa
rozmieszczonych wokół domu, możemy zobaczyć gościa czekającego przed bramą na
posesję i wpuścić go naciskając na ekranie wirtualny przycisk. Są także modele
z przeglądarką internetową, obsługą poczty, oraz multimedialne na których
możemy także obejrzeć film (klawisze na obudowie pozwolą na szybkie zatrzymanie
filmu, włączenie światła, odebranie dzwoniącego telefonu itd.). Funkcje
edycyjne pozwalają na zmianę wszystkich ustawień i zaprojektowanie wyglądu ekranów,
włącznie z animowaną grafiką i menu. Przykład działającej aplikacji takiego
panela dotykowego można obejrzeć pobierając plik z adresu
www.smartech.pl/bin/panel.zip.

 

Integracja z Audio/Video

Opisywane dziś systemy umożliwiają
integrację z urządzeniami Audio/Video oraz Multiroom (wielopokojowego
nagłaśniania). Celem takiej integracji jest komfort domowników, którzy mogą
słuchać w swych pokojach niezależnej muzyki pochodzącej z jednego zestawu
muzycznego. Rozwiązanie to oznacza pełną uniwersalność w wyborze źródła dźwięku
w danym pomieszczeniu, a także dużą elegancję instalacji – w pomieszczeniu
znajdują się tylko głośniki (np. ukryte w ścianach lub suficie) oraz niewielki
sterownik na ścianie zintegrowany właśnie z klawiszami sterującymi oświetleniem,
ogrzewaniem, roletami itd.

Dla systemu KNX/EIB producenci
tacy jak Loewe, Bang&Olufsen, Onkyo oferują telewizory i sprzęt audio,
który może być z tego systemu sterowany bez potrzeby stosowania dodatkowych
modułów. Coraz więcej producentów dodaje do swych najlepszych urządzeń złącze KNX/EIB
(przy okazji warto wspomnieć, że KNX/EIB jest oficjalnym europejskim standardem
inteligentnych instalacji i jako jedyny ma swoją normę EN – to powoduje
widoczne już coraz większe zaangażowanie kolejnych producentów i spadek cen
urządzeń – w końcu co standard, to standard).

 

Integracja z systemem Audio
spełnia wysokie wymagania i oczekiwania klientów: sterowanie każdym urządzeniem
w kinie domowym (ekran, tunery TV Sat, serwery plików MP3, iPod, radio, CD,
DVD, gry Playstation/Xbox) z np. bezprzewodowego panela dotykowego. Wszystkie
te możliwości mogą być dostępne w kilkunastu niezależnych strefach
(pomieszczeniach), by każdy z domowników mógł słuchać/oglądać czegoś innego.
Sterowanie może ograniczać się do wybrania źródła dźwięku i zmiany utworu na
kolejny/poprzedni (tak jest w typowych systemach Multiroom), lecz także dawać
możliwość znalezienia konkretnego utworu określonego wykonawcy oraz tworzenia
własnych list „ulubionych” i kolejki odtwarzania. Po zakończeniu seansu jedno
naciśnięcie klawisza wyłączy wszystkie urządzenia audio, schowa ekran oraz
zapali powoli oświetlenie lub podniesie rolety.

Przykłady: wizualizacja
funkcjonowania wszystkich urządzeń na ekranie telewizora znacznie ułatwia kontrolę
i sterowanie wszystkimi funkcjami Inteligentnego Domu; dom po rozpoznaniu
domownika włącza jego ulubioną muzykę; sterowanie muzyką z każdego pomieszczenia
w domu zwiększa komfort; jeden pilot dla wszystkich urządzeń ułatwia ich
obsługę i pomaga utrzymać porządek na stole.

 

Wizualizacja na komputerze i sterowanie przez Internet

W zaawansowanych systemach
wszystkie funkcje sterownicze i kontrolne powinny być dostępne do kontrolowania
z jednego (a raczej każdego) miejsca. Oprogramowanie lub urządzenie wizualizacyjne
(nieobecne w systemie Lutron) umożliwi ogarnięcie całości jednym spojrzeniem.
Jest ono proste w obsłudze, umożliwia graficzne przedstawienie na monitorze
komputera każdego pomieszczenia z zaznaczonymi elementami naszej inteligentnej
instalacji. Chcemy włączyć lampę, klikamy na jej zdjęcie, chcemy opuścić roletę
– na rysunek rolety. Bardzo proste i wygodne, także dla dzieci i osób
starszych. Wizualizacja przydatna jest także do rutynowej kontroli, gdy
jesteśmy na urlopie oraz jako system ostrzegawczy w razie np. zalania łazienki
przez pralkę (oczywiście woda zostanie wyłączona automatycznie, ale warto o tym
wiedzieć). Oprócz ekranu komputera w dowolnym miejscu Świata, jako nasze
centrum kontrolne może służyć telefon komórkowy, czy palmtop.

 

Sterowanie urządzeniami AGD

Wizja domów przyszłości
wyposażonych w programowalne kuchenki, pralki, lodówki i zmywarki sterowane z
dowolnego miejsca i o dowolnej porze urzeczywistniana jest już dziś przez
system KNX/EIB. Urządzenia AGD/RTV współpracujące z magistralą KNX/KNX/EIB
produkowane są przez np. firmę Bosch & Siemens. Są to kuchenki elektryczne,
lodówki, pralki, zmywarki, podgrzewacze wody, itp. To urządzenia najwyższej
klasy, wyposażone we wszystkie innowacje i nowości techniczne spotykane na
rynku.

Kuchenki elektryczne.
Poprzez system KNX/KNX/EIB można zaprogramować kuchenkę, aby wykonała daną
czynność o określonej godzinie. Stan pracy można obserwować i zmieniać z ekranu
komputera np. wychodząc z biura nastawiamy podgrzanie obiadu. Program pracy może
być wczytany bezpośrednio z przepisu kulinarnego (książki kucharskiej)
umieszczonego na płycie DVD. Receptury automatycznie przeliczane są na
określoną liczbę osób. W przygotowywaniu potraw pomagają animowane animacje
wyświetlane krok po kroku na ekranie komputera i panelu urządzenia.

Lodówki. Lodówki
współpracujące z KNX/KNX/EIB wyposażone są w oddzielny zamrażalnik i
chłodziarkę z czterema strefami chłodzenia. Stan każdej z komór można odczytać
i zmienić na wyświetlaczu, czy ekranie komputera. Dzięki temu można np. zdalnie
z biura rozmrozić produkty potrzebne do sporządzenia obiadu po powrocie z
pracy. W przypadku jakiejkolwiek awarii system automatycznie poinformuje o tym
użytkownika i umożliwi jego reakcję.

Pralki i zmywarki do naczyń.
Urządzenia te również dają się w pełni sterować z dowolnego miejsca. Włączanie,
zatrzymywanie, czy wybór programu mogą być wykonane przez system. Pozwala to
np. wykorzystać drugą taryfę energetyczną, w celu oszczędności energii.

 

Inne ciekawe możliwości

Kontrola poboru mocy
maksymalnej przejawiająca się w płynnym, niezauważalnym obniżaniu zużycia energii
np. poprzez czasowe ściemnianie źródeł światła lub nieznaczne obniżenie temperatury
dowolnych pomieszczeń (warto wspomnieć, że obniżenie temperatury w
pomieszczeniu/domu o 1stC to 6-7% oszczędności energii).

Komunikacja głosowa –
systemy KNX/EIB i Crestron mają możliwość dźwiękowego lub głosowego (nagranego
wcześniej w formie komunikatów) powiadamiania nas o zdarzeniach (np. witam w
domu, czeka już na ciebie kąpiel). Trwają też prace nad ulepszeniem sterowania
przez wydawanie poleceń głosem – takie rozwiązania już są dostępne (poza Lutron-em)
lecz rozpoznawalność głosu (zwłaszcza po polsku) nie jest jeszcze doskonała.

 

Ile kosztują systemy Inteligentnego Domu?

 

Firma SMARTech przeprowadziła
analizę wartości kupowanych przez polskich inwestorów urządzeń i usług
związanych z systemami Inteligentnego Domu. Wartość Systemu wyznacza
powierzchnia domu i poziom wymagań Inwestora (kwoty netto bez VAT 7% dla
domów):

• 200-250zł/m2 – wariant podstawowy (sterowanie oświetleniem)
• 250-350zł/m2 – wariant typowy (sterowanie oświetleniem i
  ogrzewaniem/roletami)
• 350-500zł/m2 – wariant komfortowy (sterowanie oświetleniem,
  ogrzewaniem i roletami/klimatyzacją)
• ponad 500zł/m2 – wariant luksusowy (sterowanie oświetleniem,
  ogrzewaniem klimatyzacją, roletami +dodatki)

Podane kwoty obejmują koszt
kompletnej instalacji (projekt, okablowanie, rozdzielnice, urządzenia
systemowe, gniazdka, uruchomienie systemu) bez urządzeń wykonawczych (lampy, grzejniki,
rolety itp.). Podawane często znaczne różnice w cenach między różnymi systemami
w praktyce sięgają tylko kilkunastu procent, gdyż w skład każdego systemu musi
wejść okablowanie (często droższe od urządzeń), gniazdka elektryczne, itd, więc
sama różnica cen urządzeń systemowych nie ma zasadniczego wpływu na całość
kosztów instalacji.

Podane poniżej przy każdym
systemie ceny (brutto zawierające 7% podatek VAT obowiązujący dla instalacji
elektrycznych w mieszkaniach/domach; przyjęty kurs EUR=4zł) zostały obliczone
dla przykładowego domu o powierzchni 200m2 i obejmują sterowanie 40 obwodami
oświetlenia (w tym 4 ściemniane), 16 roletami i 8 niezależnymi strefami
ogrzewania, oraz usługi projektu, ułożenia instalacji, montażu urządzeń i
konfiguracji systemu. Jeśli jakiś system nie umożliwia sterowania ogrzewaniem,
w jego cenę wliczono termostaty elektroniczne z programatorem.

 

 

Mariusz
Szepietowski
założyciel firmy SMARTech
od 10 lat wykonującej systemy
Inteligentnego Domu i Budynku