W poprzedniej części artykułu opisaliśmy najprostsze systemy
Inteligentnego Domu. Dziś opisujemy systemy bardziej zaawansowane –
DUPLINE, IDRA, IHC, LCN i Xcomfort, a w części trzeciej przedstawimy
systemy Inteligentnego Domu posiadające już prawie wszystkie znane dziś
możliwości – LUTRON, LONWORKS, CRESTRON i EIB (nowa nazwa to Konnex –
KNX – w Polsce rozpowszechniona jeszcze nazwa EIB).

Sposoby instalacji i konfiguracji

Wszystkie systemy sterowania
wymagają nietypowej instalacji elektrycznej, zatem ich montaż możliwy jest
tylko w nowobudowanych/remontowanych domach/mieszkaniach (wyjątkiem jest X-10,
którego urządzenia komunikują się przez istniejącą sieć elektryczną – wymagają
jednak obecności przewodu neutralnego, którego nie ma w puszkach z tradycyjnymi
wyłącznikami – konieczne jest zatem przekucie od każdego wyłącznika do puszki
pod sufitem by doprowadzić z niej ten przewód). Jedyne znane autorowi systemy,
które umożliwiają komunikację po całkowicie standardowej instalacji
elektrycznej (nie wymaga nawet przewodu neutralnego) są Xcomfort i RadioBus
EIB, o którym napiszemy w kolejnej części niniejszego artykułu.

Urządzenia opisanych dziś systemów
umożliwiają już konfigurację za pomocą komputera – mnogość ich funkcji byłaby
bardzo trudna do ustawienia w inny sposób. Należy zaznaczyć, że po
zaprogramowaniu komputer nie jest potrzebny – nie musimy się obawiać, że np.
dzieci nie będą w stanie obsłużyć systemu.

Możliwości i niedomagania Systemów klasy średniej

Sterowanie oświetleniem oraz
regulacja jego mocy – opisywane
dziś systemy umożliwiają sterowanie oświetleniem z regulacją o mocy już w
zupełności wystarczającej w domach – 800-1000W (wyjątkiem jest Xcomfort –
250W). Ściemniać można nie tylko lampy żarowe i halogenowe (tu Xcomfort wymaga
elektronicznych transformatorów), lecz także świetlówki (z wyjątkiem systemu
IDRA i LCN). Sterowanie tak efektownymi i modnymi ostatnio diodami LED nie jest
możliwe – potrafią to tylko systemy, które opiszemy w następnej części.

Występujące w średnich systemach
czujki ruchu są rozbudowane o funkcję utrzymywania stałego poziomu oświetlenia
(z wyjątkiem systemu Xcomfort). Jest to przydatne zwłaszcza w pokojach pracy
(gabinety, biblioteki, kuchnie) – w tak częste w Polsce pochmurne dni, gdy
Słońce raz chowa się za chmurami, raz świeci oślepiając. Podczas intensywnej
pracy np. przy komputerze nie zauważamy łagodnych zmian oświetlenia. Nasz
organizm reaguje, gdy światło jest już wyraźnie słabsze. Nawet wówczas skupieni
na pracy nie chcemy się odrywać, aby włączyć światło. Nasze oczy męczą się,
tracimy też energię. Robimy to dopiero wtedy, gdy już prawie nie widzimy
tekstu. Możemy tak postępować codziennie przez lata – w tym czasie nasz wzrok
stopniowo słabnie. Naszym oczom szkodzi praca przy słabym oświetleniu, nawet
gdy sami jeszcze nie stwierdzamy, że jest za ciemno. Dlatego bardzo dobrym
rozwiązaniem jest zastosowanie czujki obecności z regulacja natężenia
oświetlenia miejsca pracy, która dba o utrzymanie stałego poziomu jasności -
lampa włączy się i rozjaśni automatycznie, gdy Słonce się schowa, a gdy znowu
wyjdzie – wyłączy się.

Sterowanie ogrzewaniem – systemy dziś opisywane mają tak samo
podstawowe możliwości, jak proste systemy opisane poprzednio (IHC jednak w
ogóle nie steruje ogrzewaniem). Indywidualne nastawienie temperatury w różnych
pomieszczeniach powoduje zwiększenie komfortu i przyczynia się do zdrowia
domowników. Opuszczenie przez nich budynku spowoduje obniżenie o kilka stopni
temperatury w domu, co skutkuje oszczędnością energii (1 st C =6% oszczędności
energii). Automatyczne obniżenie temperatury w porze nocnej oraz w
niezamieszkałych pomieszczeniach również zwiększa oszczędności.

Średnio rozbudowane Systemy nie
potrafią sterować dwoma źródłami ogrzewania np. grzejnik+ podłogowe lub
grzejnik +klimatyzator (wyjątkiem jest jeden z paneli systemu Xcomfort), ani
sterować ogrzewaniem nadmuchowym (HVAC) spotykanym coraz częściej w polskich
domach – nie ma mowy zatem o kontrolowanym dogrzewaniu pomieszczeń przez kanały
z ciepłym powietrzem z kominka.

Obecność funkcji logicznych (poza
systemem IHC) pozwala np. włączyć podgrzewanie schodów wejściowych, gdy jest
mróz i pada śnieg, by przeciwdziałać ich oblodzeniu i poślizgnięciu domowników.
Czujniki ruchu i czujniki otwarcia okna będące elementami systemów
bezpieczeństwa mogą z kolei w określonym czasie służyć do sterowania
oświetleniem i ogrzewaniem (otwarcie okna powoduje obniżenie poziomu żądanej
temperatury, sygnał czujnika ruchu załącza oświetlenie). Funkcje logiczne
przydatne są także w łazience – cienka folia grzewcza przyklejona pod lustrem
skutecznie zapobiega jego zaparowywaniu, jeśli czujnik wykryje naszą obecność
lub jest zapalona dowolna lampa. Koszt 30 godzin podgrzewania wynosi zaledwie
ok. 10gr.

Sterowanie roletami, zasłonami, żaluzjami - sterowanie centralne i z
dowolnego miejsca oraz możliwość zaprogramowania automatycznych zdarzeń,
zapewniają domownikom podwyższony komfort i bezpieczeństwo. Automatyczne
zamknięcie wszystkich rolet antywłamaniowych gdy domownicy wychodzą z domu, lub
o określonej godzinie przydaje się np. wieczorem, by nie podglądały nas osoby
postronne z zewnątrz domu. Rolety i lamelki żaluzji mogą ustawiać się zawsze
tak, by w pomieszczeniu było jasno, ale by promienie słonecznie nie oślepiały i
umożliwiały pracę przy komputerze/oglądanie TV. Rolety mogą być opuszczane, gdy
promienie słoneczne zbyt mocno ogrzewają pomieszczenie, a unoszone, gdy światło
dzienne umożliwi oszczędność sztucznego oświetlenia (energii). Przy silnym
wietrze, układ sterowania markizami (czujnik wiatru) może spowodować ich
schowanie w celu ochrony przed uszkodzeniem. Gdy zapada zmierzch żaluzje, okna
i rolety mogą zamykać się, by chronić domowników przed wzrokiem osób z
zewnątrz.

Podstawowym ograniczeniem jest brak możliwości regulacji
lamelek żaluzji (wyjątek Xcomfort) lub opuszczania rolet (wyjątek LCN) np. na
skutek mocnego nasłonecznienia.

Bezpieczeństwo

Współpraca z systemem alarmowym
pozwala na zintegrowanie ważnych funkcji związanych z bezpieczeństwem. Z
instalacją elektryczną może współpracować nie tylko instalacja alarmowa, ale
również czujniki dymu, wilgotności oraz inne instalacje techniczne. Sygnały z
nich wprowadzone do Systemu pozwalają chronić dom przed uszkodzeniem i
zminimalizować skutki zdarzeń losowych. Integracja z systemem alarmowym
umożliwia m.in. automatyczne włączanie światła, gdy czujnik alarmowy wykryje
intruza oraz automatyczne powiadomienie policji i ochrony obiektu. Korzystanie
z możliwości standardowych systemów alarmowych (wyjście z centralki informujące
o stanie czujników) ogranicza koszty oraz daje większe możliwości zapewnienia
bezpieczeństwa (opcja niedostępna w systemie Dupline).

Opisywane systemy mają już
możliwość wykonania backup-u (kopii zapasowej) konfiguracji systemu, by w razie
awarii szybko wgrać poprzednią, dobrą konfigurację Systemu naprawiając problem.
Ewentualne awarie lub alarmy, jakie wydarzyły się podczas nieobecności
domowników można poznać dzięki funkcji rejestracji zdarzeń (brak w systemie
Duplice i LCN).

Opisywane dziś systemy są
produkowane przez pojedyncze firmy – brak kilku producentów tworzących
komponenty do systemu oznacza ryzyko, że za np. kilka lat nie naprawimy
zepsutego urządzenia lub nie znajdziemy na rynku nowości, działających z naszym
systemem. Brak możliwości zdalnej aktualizacji
systemu (wyjątek to LCN).

Czujniki wiatru, opadów itd. oraz stacje pogodowe

Czujniki warunków atmosferycznych
uzupełniają urządzenia sterownicze o reakcję na zmianę pogody. Czujnik deszczu
powoduje np. zamknięcie okien dachowych, przez co unikamy zalania poddasza.
Równocześnie ten sam sygnał blokuje działanie systemu nawadniania ogrodu.
Czujnik wiatru powoduje zwinięcie markiz, żaluzji zewnętrznych w przypadku
wichury, aby także móc zmniejszyć ryzyko ich zniszczenia. Czujnik oświetlenia
powoduje np. zmianę ustawienia lamel żaluzji, a także markiz. W zależności od
nasłonecznienia optymalizuje też dopływ światła i ciepła do pomieszczeń.

Wyłączniki, przyciski i elementy sterujące – w opisywanych dziś
systemach nie znajdziemy przycisków wieloklawiszowych znanych z systemów
zaawansowanych (wyjątkiem jest LCN wykorzystujący przyciski systemu EIB, ale
tylko te bez wyświetlaczy). Jesteśmy zmuszeni korzystać ze standardowych
wyłączników, jeśli zatem mamy w salonie kilka lamp (zwłaszcza z regulacją
mocy), rolet, sterujemy ogrzewaniem i mamy ochotę zastosować kilka scen
świetlnych – musimy zarezerwować sporą powierzchnię ściany na baterię
kilkunastu wyłączników. Dodatkowo nie mają one pól opisowych – ich funkcje
zatem musimy pamiętać lub przykleić sobie karteczkę z opisem. Wyjątkowo system Xcomfort
ma dwa modele paneli sterujących zawierające wyświetlacz.

Sterowanie centralne i zdalne – systemy średniej klasy umożliwiają
już sterowanie np. oświetleniem, czy roletami sterowanie poprzez piloty
bezprzewodowe (na podczerwień lub fale radiowe). Sterowanie kilkoma
pomieszczeniami lub np. kontrola całego mieszkania/domu na ekranie panela centralnego
nie będzie jednak możliwa, jednak mamy możliwość wizualizacji na komputerze PC,
nawet przez Internet (a w systemie Xcomfort także na ekranie telewizora lub
poprzez SMS-y), więc wyjeżdżając na urlop możemy sprawdzić, co dzieje (działo
się) w naszym domu. Możemy kontrolować i sterować funkcjami systemu z dowolnego
miejsca. Pozwala to sprawdzić stan instalacji alarmowej, obwodów prądowych,
ogrzewania, itp. A także np. zdalnie włączyć wcześnie rano instalację
ogrzewania. Komunikator przekaże też meldunek o awarii ogrzewania, pęknięciu
rury, otwartym oknie lub naruszeniu strefy chronionej na telefon właściciela,
do sąsiada, miejsca pracy lub do prywatnej firmy ochroniarskiej.

Nie będziemy jednak mieli
możliwości integracji ze sprzętem Audio/Video, by np. jednym naciśnięciem
klawisza zgasić wszystkie lampy, opuścić rolety, włączyć telewizor i uruchomić
odtwarzanie filmu DVD.

Ile kosztują systemy Inteligentnego Domu?

Firma SMARTech przeprowadziła
analizę wartości kupowanych przez polskich inwestorów urządzeń i usług związanych
z systemami Inteligentnego Domu. Wartość Systemu wyznacza powierzchnia domu i
poziom wymagań Inwestora (kwoty netto bez VAT 7% dla domów):

• 200-250zł/m2 – wariant podstawowy (sterowanie oświetleniem)
• 250-350zł/m2 – wariant typowy (sterowanie oświetleniem i
  ogrzewaniem/roletami)
• 350-500zł/m2 – wariant komfortowy (sterowanie oświetleniem,
  ogrzewaniem i roletami/klimatyzacją)
• ponad 500zł/m2 – wariant luksusowy (sterowanie oświetleniem,
  ogrzewaniem klimatyzacją, roletami +dodatki)

Podane kwoty obejmują koszt
kompletnej instalacji (projekt, okablowanie, rozdzielnice, urządzenia
systemowe, gniazdka, uruchomienie systemu) bez urządzeń wykonawczych (lampy,
grzejniki, rolety itp.). Podawane często znaczne różnice w cenach między
różnymi systemami w praktyce sięgają tylko kilkunastu procent, gdyż w skład
każdego systemu musi wejść okablowanie (często droższe od urządzeń), gniazdka
elektryczne, itd, więc sama różnica cen urządzeń systemowych nie ma
zasadniczego wpływu na całość kosztów instalacji.

Podane poniżej przy każdym
systemie ceny (brutto zawierające 7% podatek VAT obowiązujący dla instalacji
elektrycznych w mieszkaniach/domach; przyjęty kurs EUR=4zł) zostały obliczone
dla przykładowego domu o powierzchni 200m2 i obejmują sterowanie 40 obwodami
oświetlenia (w tym 4 ściemniane), 16 roletami i 8 niezależnymi strefami
ogrzewania, oraz usługi projektu, ułożenia instalacji, montażu urządzeń i
konfiguracji systemu. Jeśli jakiś system nie umożliwia sterowania ogrzewaniem,
w jego cenę wliczono termostaty elektroniczne z programatorem.

Mariusz
Szepietowski
założyciel firmy SMARTech
od 10 lat wykonującej systemy
Inteligentnego Domu i Budynku