Sposoby instalacji i konfiguracji

W pierwszej części artykułu opisujemy najprostsze systemy
Inteligentnego Domu (w tym przypadku to określenie mocno na wyrost)
“konkurencyjne” właściwie tylko dla instalacji tradycyjnej, posiadające
podstawowe możliwości sterowania oświetleniem, ogrzewaniem i roletami.
Te systemy to LUXOR, HOETRONIC, X10, CARDIO (będący rozwinięciem
systemu X10). W kolejnej części opiszemy
bardziej zawansowane systemy IHC, IDRA, DUPLINE i LCN, a w części
trzeciej
systemy Inteligentnego Domu posiadające już prawie wszystkie znane dziś
możliwości – LUTRON, LONWORKS, CRESTRON i EIB (nowa nazwa to Konnex -
KNX – w
Polsce rozpowszechniona jeszcze nazwa EIB).

Wszystkie systemy sterowania
wymagają nietypowej instalacji elektrycznej, zatem ich montaż możliwy jest
tylko w nowobudowanych/remontowanych domach/mieszkaniach (wyjątkiem jest X-10,
którego urządzenia komunikują się przez istniejącą sieć elektryczną – wymagają
jednak obecności przewodu neutralnego, którego nie ma w puszkach z tradycyjnymi
wyłącznikami – konieczne jest zatem przekucie od każdego wyłącznika do puszki
pod sufitem by doprowadzić z niej ten przewód). Jedynym znanym autorowi
systemem, który umożliwia komunikację po całkowicie standardowej instalacji elektrycznej
(nie wymaga nawet przewodu neutralnego) jest RadioBus EIB, o którym napiszemy w
trzeciej części niniejszego artykułu.

Urządzenia opisanych dziś systemów
konfigurujemy za pomocą pokręteł obecnych na ich obudowach. Może to zrobić nasz
elektroinstalator, ale możemy spróbować też sami np. zmienić funkcję wyłącznika
sterującego lampą, jeśli chcemy, by od teraz opuszczał on roletę. W opisywanych
dziś systemach nie ma możliwości ich konfiguracji/programowania przez komputer,
ale nie ma też takiej potrzeby, z powodu prostoty urządzeń i niewielkiej liczby
funkcji.

Możliwości prostych systemów

Sterowanie oświetleniem oraz
regulacja jego mocy – oświetlenie ^[1] jest jednym z najważniejszych elementów w
domu. Obecnie większość czasu spędzamy w domu w godzinach wieczornych. Zatem
oświetlenie odpowiednie do nastroju i okazji jest bardzo ważnym źródłem
satysfakcji w naszym domu. Jeśli istnieje wiele wejść do pomieszczenia i/lub
wiele przełączanych źródeł światła, tradycyjna instalacja staje się bardzo
skomplikowana. W przypadku sterowania inteligentnego nie sprawia ona żadnego
problemu. Możemy popuścić wodze fantazji i sprawnie stworzyć w domu
niepowtarzalną atmosferę.

W niektórych pomieszczeniach
warto rozważyć ściemnianie lamp. Takimi pomieszczeniami są salon (dla uzyskania
np. nastrojowego oświetlenia), korytarz między sypialnią, a łazienką (aby w
nocy światło nie oślepiało zaspanego domownika), sypialnia i pokój dzieci
(dzieci nie lubią zasypiać w ciemnościach). Ściemniacze w prostych systemach
Inteligentnego Domu umożliwiają regulację jasności lamp żarowych (żarówki
zwykłe i halogenowe) o mocy do 300-500W.

Czujniki ruchu obecne w każdym
systemie (z wyjątkiem Hometronic) umożliwiają automatyczne załączanie
oświetlenia w zależności od obecności domowników, np. automatyczne włączanie światła
na podjeździe i w garażu, gdy wracając z zakupów mamy zajęte ręce, dzięki czemu
nie potkniemy się w ciemnym pomieszczeniu i nie musimy szukać włącznika
światła.

Sceny świetlne – w
pomieszczeniach dużych lub reprezentacyjnych można zaprogramować kilka scen
(nastrojów) oświetleniowych. Innego oświetlenia potrzebujemy przy romantycznej
kolacji, innego, gdy odwiedzą nas znajomi, jeszcze innego, gdy czytamy lub
oglądamy telewizję. Scena oświetleniowa to kilka lamp włączonych równocześnie,
każda z indywidualną mocą. Teraz można jednym przyciskiem zmienić
"nastrój" z np. romantycznego na ogólny. W jednej chwili zapalamy
wtedy kilka lamp, a gasimy inne. Wszystko po naciśnięciu jednego przycisku. W
skład każdej sceny mogą wchodzić także rolety, ogrzewanie i inne urządzenia, co
znacznie zwiększa możliwości szybkiej zmiany nastroju. Sceny świetlne przydają
się także, gdy np. dziecko boi się przejść wieczorem z salonu do swego pokoju
na piętrze (lub z pokoju do kuchni na parterze) może nacisnąć jeden przycisk i
zapalą się lampy ^[1] na całej jego drodze (korytarz, schody, pokój).

Sterowanie ogrzewaniem – dzięki zastosowaniu systemów
Inteligentnego Domu optymalnie eksploatujemy instalację grzewczą, co w znacznym
stopniu przyczynia się do oszczędności. Inteligentne sterowanie powoduje, że
każde pomieszczenie może mieć indywidualną temperaturę (wymagamy różnych
warunków w salonie, sypialni czy pokoju dziecięcym) niezależną od warunków
zewnętrznych (dwa podobne w funkcji pokoje usytuowane w różnych częściach domu
wymagają różnej ilości dostarczanego ciepła w różnych porach dnia, czego nie da
się osiągnąć tradycyjnymi metodami).

Sterowanie roletami, zasłonami, żaluzjami - sterowanie centralne i z
dowolnego miejsca oraz możliwość zaprogramowania automatycznych zdarzeń,
zapewniają domownikom podwyższony komfort i bezpieczeństwo. Nawet proste
systemy Inteligentnego Domu umożliwiają automatyczne zamknięcie wszystkich
rolet antywłamaniowych gdy domownicy wychodzą z domu, lub o określonej godzinie
(np. wieczorem, by nie podglądały nas osoby postronne z zewnątrz domu).

Ograniczenia prostych systemów

Sterowanie oświetleniem – podstawowe ograniczenie opisywanych
dziś systemów to wielkość instalacji – kilkadziesiąt kanałów/obwodów np. lamp
oznacza możliwość zastosowania w niewielkich mieszkaniach/domach. Dodatkowym
ograniczeniem jest maksymalna moc obwodów ściemnianych – 300-500W (zatem
pojedyncze oprawy, lub grupy halogenków), w dodatku tylko żarowych (żarówki
zwykłe i halogenowe) – proste Systemy nie potrafią regulować mocy świetlówek
(jarzeniówek), czy tak efektownych i modnych ostatnio diód LED. Zauważany jest
także brak automatycznej regulacji oświetlenia (przydatnej podczas tak częstych
w Polsce pochmurnych dni, gdy raz jest jasno, raz ciemno i oświetlenie powinno dostosowywać
swoją moc, by nie było nam ciemno, gdy czytamy, ani by lampy nie paliły się bez
potrzeby, gdy znowu wyszło Słońce zza chmur). Brak precyzyjnych czujników ruchu
(nazywanych czujkami obecności) przydatnych w pomieszczeniach, gdzie się nie
ruszamy (toalety, biuro) powoduje miganie światła, gdy przez kilka minut
pozostaniemy bez ruchu.

Sterowanie ogrzewaniem -
proste Systemy nie potrafią sterować dwoma źródłami ogrzewania np. grzejnik+
podłogowe lub grzejnik +klimatyzator (wyjątek Hometronic), ani sterować
ogrzewaniem nadmuchowym (HVAC) spotykanym coraz częściej w polskich domach –
nie ma mowy zatem o kontrolowanym dogrzewaniu pomieszczeń przez kanały z
ciepłym powietrzem z kominka. Brak funkcji logicznych nie pozwala także np. włączyć
podgrzewania schodów wejściowych, gdy jest mróz i pada śnieg, by przeciwdziałać
ich oblodzeniu i poślizgnięciu domowników.

Sterowanie roletami, zasłonami,
żaluzjami - podstawowym
ograniczeniem jest brak możliwości regulacji lamelek żaluzji lub opuszczania
rolet np. na skutek mocnego nasłonecznienia (wyjątek. Hometronic).

Wyłączniki, przyciski i elementy sterujące – w opisywanych dziś
systemach nie znajdziemy przycisków wieloklawiszowych znanych z systemów
zaawansowanych. Jesteśmy zmuszeni korzystać ze standardowych wyłączników, jeśli
zatem mamy w salonie kilka lamp (zwłaszcza z regulacją mocy), rolet, sterujemy
ogrzewaniem i mamy ochotę zastosować kilka scen świetlnych – musimy
zarezerwować sporą powierzchnię ściany na baterię kilkunastu wyłączników.
Dodatkowo nie mają one pól opisowych – ich funkcje zatem musimy pamiętać lub
przykleić sobie karteczkę z opisem. Wprawdzie Hometronic i Cardio mają jednostki
centralne zawierające więcej funkcji, ale to jednostkowe urządzenie – w pozostałych
pomieszczeniach musimy korzystać z tradycyjnych wyłączników. Wygodną funkcją
systemów Inteligentnego Domu jest możliwość sterowania np. oświetleniem, czy
roletami z pilota radiowego, lub na podczerwień. Niestety – proste Systemy
również tego nie potrafią (wyjątek X10 i Cardio, ale tylko piloty radiowe)

Sterowanie centralne i zdalne – sterowanie kilkoma pomieszczeniami
lub np. kontrola całego mieszkania/domu na ekranie panela LCD również nie
będzie możliwa – proste systemy nie mają bowiem żadnych paneli LCD, czy ekranów
dotykowych ułatwiających sterowanie wieloma funkcjami i np. wizualizację.
Takiej wizualizacji nie możemy także zrealizować przez TV, czy Internet, więc
wyjeżdżając na urlop nie możemy sprawdzić, co dzieje (działo się) w naszym
domu  (wyjątek Hometronic). Nie będziemy
też mieli możliwości integracji ze sprzętem Audio/Video, by np. jednym
naciśnięciem klawisza zgasić wszystkie lampy, opuścić rolety, włączyć telewizor
i uruchomić odtwarzanie filmu DVD.

Bezpieczeństwo – opisywane dziś systemy są produkowane przez
pojedyncze firmy – brak kilku producentów tworzących komponenty do systemu
oznacza ryzyko, że za np. kilka lat nie naprawimy zepsutego urządzenia lub nie
znajdziemy na rynku nowości, działających z naszym systemem. Brak możliwości
zdalnej aktualizacji systemu – (gdyż „programowanie” odbywa się przez
przełączanie pokręteł) wymusza każdorazowy przyjazd elektryka w razie
najdrobniejszej usterki lub gdy sami chcemy coś zmienić (oczywiście – możemy
próbować regulacji tymi pokrętłami, gdy nasz instalator wykonał dobrą
dokumentację i opisał, które pokrętło jak ustawił). Z tego samego powodu nie ma
możliwości wykonania backup-u (kopii zapasowej) konfiguracji systemu, by w
razie awarii (majstrowania przy pokrętłach) szybko wgrać poprzednią, dobrą
konfigurację Systemu naprawiając problem.

Ciekawostka – symulacja obecności domowników

Gdy domownicy wypoczywają z dala
od domu, jest on atrakcyjnym obiektem dla złodzieja. Funkcja symulacji
obecności znacząco wpływa na zmniejszenie ryzyka niemiłej niespodzianki po
powrocie z urlopu. Odpowiedni moduł "nagrywa" działania domowników w
okresie poprzedzającym urlop (w zakresie włączania lamp, rolet, muzyki itp.), a
następnie "odtwarza" je. Efekt jest bardzo przekonujący, gdyż oddaje
rzeczywiste działania, które są różne każdego dnia. Można wybrać, które
elementy mają brać udział w symulacji, tak, aby nie zużywać niepotrzebnej
energii np. na włączanie ekspresu do kawy.

 
Ile kosztują systemy Inteligentnego Domu?

Firma SMARTech przeprowadziła
analizę wartości kupowanych przez polskich inwestorów urządzeń i usług
związanych z systemami Inteligentnego Domu. Wartość Systemu wyznacza
powierzchnia domu i poziom wymagań Inwestora (kwoty netto bez VAT 7% dla domów):

• 200-250zł/m2 – wariant podstawowy (sterowanie oświetleniem)
• 250-350zł/m2 – wariant typowy (sterowanie oświetleniem i
  ogrzewaniem/roletami)
• 350-500zł/m2 – wariant komfortowy (sterowanie oświetleniem,
  ogrzewaniem i roletami/klimatyzacją)
• ponad 500zł/m2 – wariant luksusowy (sterowanie oświetleniem,
  ogrzewaniem klimatyzacją, roletami +dodatki)

Podane kwoty obejmują koszt
kompletnej instalacji (projekt, okablowanie, rozdzielnice, urządzenia
systemowe, gniazdka, uruchomienie systemu) bez urządzeń wykonawczych (lampy,
grzejniki, rolety itp.). Podawane często znaczne różnice w cenach między
różnymi systemami w praktyce sięgają tylko kilkunastu procent, gdyż w skład
każdego systemu musi wejść okablowanie (często droższe od urządzeń), gniazdka
elektryczne, itd, więc sama różnica cen urządzeń systemowych nie ma
zasadniczego wpływu na całość kosztów instalacji.

Podane przy każdym systemie ceny (brutto
zawierające 7% podatek VAT obowiązujący dla instalacji elektrycznych w mieszkaniach/domach)
zostały obliczone dla przykładowego domu o powierzchni 200m2 i obejmują
sterowanie 40 obwodami oświetlenia (w tym 4 ściemniane), 16 roletami i 8
niezależnymi strefami ogrzewania, oraz usługi projektu, ułożenia instalacji,
montażu urządzeń i konfiguracji systemu. Jeśli jakiś system nie umożliwia
sterowania ogrzewaniem, w jego cenę wliczono termostaty elektroniczne z
programatorem.