Andrzej Jurga, absolwent Wydziału Budowy Maszyn
Politechniki Poznańskiej. Obecnie jest kierownikiem Zakładu Aprobat Technicznych w
Centralnym Ośrodku Badawczo-Rozwojowym PEWB Metal-plast. Przewodniczący Związku
Polskich Producentów Zamków i Okuć. Przewodniczący Normalizacyjnej Komisji Problemowej
nr 169 oraz przedstawiciel w Europejskiej Komisji Normalizacyjnej CEN/TC 33 ds. okien,
drzwi, żaluzji, okuć, bram i wrót oraz elementów ścian osłonowych. Współautor
szeregu polskich norm, aprobat technicznych oraz artykułów z zakresu elementów
wyposażenia budownictwa. Rzeczoznawca SITPEMB.

Miejscami, którymi włamywacz najczęściej dostaje się do
wolno stojącego budynku są okna (w tym piwniczne i dachowe) oraz drzwi. Natomiast w
budownictwie wielokondygnacyjnym praktycznie jedynym możliwym miejscem dostępnym dla
włamywacza są drzwi wejściowe do mieszkania (ponad 50% włamań do pomieszczeń).
Najbardziej skuteczne przed włamaniem jest zabezpieczenie mechaniczne. Elektroniczne
systemy przeciwwłamaniowe, sygnalizacyjne i inne systemy kontroli dostępu, które w
ostatnich latach stały się popularne, spełniają jedynie funkcje uzupełniające.

Prace normalizacyjne

Sugestie, że dzięki zastosowaniu techniki sygnalizacyjnej można bagatelizować
zabezpieczenia mechaniczne, są niedopuszczalne. Mechaniczne zabezpieczenie przed
włamaniem daje pozytywne rezultaty, ponieważ czterech na pięciu to włamywacze nie
zawodowi, posługujący się na ogół prymitywnymi metodami (np. wyłamując drzwi lub
wybijając okna). Takiemu wyłamywaniu drzwi muszą stawiać opór przez pięć minut. Po
tym czasie włamywacz najczęściej zniechęca się i odstępuje od swego zamiaru. Ochrona
przed włamaniem jest jednak względna, dlatego specjaliści mówią tylko o utrudnieniu
włamania, a nie o całkowitym jego zapobieżeniu.
Urządzenia przeciwwłamaniowe w budownictwie mieszkaniowym, komunalnym, użyteczności
publicznej i przemysłowym są przedmiotem wielu prac badawczych oraz normalizacyjnych
prowadzonych na całym świecie. Jednym z ważniejszych dokumentów techniczno–prawnych
jest raport techniczny ISO TRR 10476 Zestawy drzwiowe – ocena odporności na włamanie.
Jest to pierwsza informacja dotycząca doświadczanych metod umożliwiających określanie
stopnia odporności drzwi na włamanie. Raport techniczny dotyczy kompletnych drzwi jedno-
i dwudzielnych (jedno- i dwuskrzydłowych), a więc składających się ze skrzydła lub
skrzydeł ościeżnicy oraz układu połączeniowego ze ścianą nośną (kotwy, złącza
rozporowe itp.) oraz okuć budowlanych (zespół zamykania, zespół łączący i
zawiasowy, zespół oraz układy jednostek antywłamaniowych).
Obecnie można skonstruować takie typy drzwi, które są średnim lub wystarczającym
zabezpieczeniem przed próbami włamania. Prowadzi się odtwarzalne próby, zmierzające
do:
1) wyłamania drzwi osadzonych ościeżnicą w ścianie przez poddanie ich obciążeniom
statycznym na nacisk wyważenia lub wyrywania; badania są dokonywane w różnych,
szczególnie wrażliwych punktach drzwi;
2) wyłamania drzwi osadzonych ościeżnicą w ścianie przez poddanie ich obciążeniom
dynamicznym na uderzenia miękkim i twardym ciałem;
Ponadto prowadzi się oddzielną lub jednoczesną z wymienionymi badaniami próbę
interwencji ludzkiej z zastosowaniem różnych narzędzi.
W raporcie technicznym stwierdzono, że pierwsza i druga próba mogą być przedmiotem
normalizacji, natomiast w stosunku do trzeciej (interwencja ludzka z zastosowaniem
różnych narzędzi) normalizacja nie jest możliwa. Zarówno zdolność, jak i
przebiegłość ludzka oraz stosowane przez złodziei narzędzia są tak różnorodne, że
można ograniczyć się tylko do przepisów ogólnych. Nie można określić odporności
drzwi na włamanie bez uprzedniego dokonania na nich jednoznacznych prób, które należy
wykonywać zgodnie z normami:
- ISO 8270-1985 Door-sets. Soft body, impact test (Zestawy drzwiowe. Badanie udarności
ciałem miękkim i ciężkim), określającą próbę udarową skrzydeł drzwiowych jedno-
i dwudzielnych. Do badania stosuje się skórzany worek o średnicy 350 mm zawierający
piasek o masie całkowitej 30 kg. Zasada badania polega na uderzeniu w skrzydło drzwiowe
workiem ruchem wahadłowym z określonej wysokości, która zależy od rodzaju i
przeznaczenia drzwi;
- ISO 8271-1985 Doors leaves. Hard body impact test (Skrzydła drzwiowe. Próba udarowa za
pomocą ciała twardego), określającą próbę udarową skrzydeł drzwiowych płaskich i
sztywnych. Do badania stosuje się kulę stalową o masie 500g i średnicy ok. 50 mm.
Zasada badania polega na uderzaniu w skrzydło drzwiowe kulą stalową z określonej
wysokości;
- ISO 8269-1985 Doors-sets. Static loading test (Zestawy drzwiowe. Badania obciążenia
statycznego), określającą cztery odtwarzalne próby na obciążenia statyczne. Pierwsza
próba polega na działaniu sił w płaszczyźnie skrzydła drzwiowego i pomiarze
przemieszczenia skrzydła, druga – na działaniu sił prostopadle do skrzydła drzwiowego
w miejscach swobodnych, trzecia – na działaniu sił prostopadle do skrzydła drzwiowego w
miejscu osadzenia zawiasów, a czwarta – na działaniu sił prostopadle na skrzydła
drzwiowe w miejscu osadzenia zamka podstawowego lub dodatkowego. Na jej podstawie
opracowano polską normę PN-89/06085 Drzwi. Metody badań odporności na włamanie.
Obciążenia statyczne prostopadłe i równoległe do płaszczyzny skrzydła. Przedmiotem
normy są metody badań niektórych właściwości przeciwwłamaniowych drzwi
jednodzielnych rozwieranych, stosowanych w budownictwie, wykonanych z dowolnego
materiału.

Metody badań

Metody badawcze polegają na wywieraniu nacisku w różnych miejscach drzwi o sile
stopniowo wzrastającej do określonej wartości i utrzymaniu go przez jedną minutę z
jednoczesnym pomiarem odkształceń drzwi pod wpływem nacisku.
Obciążenia wywierane są za pośrednictwem płytek stalowych o długości boku 100 mm
lub jarzma stalowego w kształcie profilu zbliżonego do litery C, długości 450 mm.
Badaniu poddaje się miejsca drzwi najbardziej narażone na włamanie, a mianowicie:
- czoła skrzydeł w pobliżu zamków,
- płaszczyzny skrzydeł w pobliżu zamków,
- w pobliżu każdego zawiasu,
- swobodne naroża.
Do pomiaru odkształceń stosuje się czujniki zegarowe, a wyniki podawane są w
milimetrach. Metody badań obejmują również zamocowanie zestawu drzwiowego. Podczas
badania w urządzeniu imitującym wbudowanie rzeczywiste, a więc w przewidywanych
miejscach zamocowania w ścianie, osadza się i zamocowuje ościeżnicę drzwiową w ramie
do badań za pomocą nastawnych złącz. Badania czoła skrzydła drzwiowego przeprowadza
się obciążając skrzydło płytką statyczną o sile naciskowej F1, równoległą do
płaszczyzny skrzydła drzwiowego (rys. 1). Obciążenia przykłada się w miejscach,
które wydają się najsłabsze.
Podczas badania drzwi w miejscach swobodnych skrzydło obciąża się płytką o sile
naciskowej F2 działającej statycznie prostopadle do płaszczyzny skrzydła drzwiowego
(rys. 2a). Obciążenia przykłada się po stronie zamykającej w swobodnych narożach
skrzydła drzwiowego.
Badanie drzwi w miejscach osadzenia zawiasów polega na obciążeniu skrzydła płytką o
sile naciskowej F3, działającej statycznie prostopadle do płaszczyzny skrzydła
drzwiowego (rys. 2b). Obciążenie przykładane jest po stronie zamykającej skrzydło
drzwiowe w miejscach i na poziomie każdego zawiasu, przy czym geometryczny środek
płytki powinien być zlokalizowany na wspólnej osi lub w najbliższych miejscach.
Podczas badania drzwi w miejscach osadzenia zamka podstawowego, dodatkowego lub zasuw
skrzydło obciąża się za pośrednictwem jarzma siłą naciskową F4, działającą
statycznie prostopadle do płaszczyzny skrzydła drzwiowego (rys. 3). Obciążenie
przykładane jest po stronie zamykającej skrzydło drzwiowe w miejscach i na poziomie
zamka podstawowego, zamka dodatkowego lub zasuwy. Podczas badań stopniowo zwiększa się
siłę naciskającą, bez uderzenia i nadmiernej prędkości, w celu osiągnięcia
maksymalnej wartości siły; działanie tej siły należy utrzymać przez 1 min.
Podczas badań i po ich przeprowadzeniu w każdym punkcie przyłożenia siły notowane
są: siła, maksymalne odkształcenie, trwałe odkształcenie, przemieszczenie,
zniszczenie końcowe.

Sprawozdanie z badań powinno zawierać:
- szczegółową informację dotyczącą typu, rodzaju, budowy, wykończenia i materiału
skrzydła oraz ościeżnicy drzwiowej i zastosowanych okuć;
- informacje dotyczące sił F1, F2, F3 i F4 oraz miejsca ich przyłożenia;
- obserwacje zniszczeń powstałych na skutek badania, łącznie z obserwacjami
charakteru, miejsca i stopnia tych uszkodzeń.

Opracowanie

Stefan Jerzy Siudalski
Specjalista w dziedzinie zabezpieczeń
Od 26 lat na liście biegłych sądowych z dziedziny ochrony
http://ochrona.siudalski.pl