Ponieważ podczas pożaru materiał z którego wykonywano płytki, zależnie od rodzaju spala się, pozostawiając porowaty czerep, rozróżnia się dalej:

Płytki o czerepie białym, porowatym określamy jako fajans. Są one zawsze glazurowane (pokrywane szkliwem), ale nie nadają się jako wykładzina powierzchni o dużym natężeniu ruchu i powierzchni zewnętrznych. Do tych celów lepiej nadają się płytki kamionkowe. Te płytki również zalicza się do wyrobów ceramiki szlachetnej, ale ze względu na bardzo małą porowatość odznaczają się one niską wodochłonnością.

Kamionka, ze względu na wysoką temperaturę wypalania, jest mrozoodporna, a ze względu na naturalny sposób barwienia odznacza się trwałością kolorów. Z tych powodów ma ona jeszcze dodatkowe zalety, które mają istotne znaczenie przy wyborze rodzaju wykładziny, mianowicie wyjątkowo twardą powierzchnię, zabezpieczającą przed poślizgiem i dużą wytrzymałość na ściskanie. Płytki kamionkowe wykonywane są jako glazurowane, lub bez powłoki.

Płytki fajansowe można łatwo odróżnić od kamionki. Jeśli na odwrotną stronę płytki opuści się kroplę wody, to w przypadku kamionki kropla zachowuje swój kształt. Natomiast płytka fajansowa powoli wsysa wodę ze względu na swoją porowatość.

W przypadku płytek wykładzinowych przeważa kształt kwadratu lub prostokąta o długości krawędzi do 40 cm. Ostatnio ponownie nabierają znaczenia płytki o kształcie wielokątów. Mozaika o małych i średnich wymiarach jest produkowana we wstępnie prefabrykowanych większych arkuszach, naklejanych na podkładzie tkaninowym lub papierowym. Zależnie od wielkości arkusza grubość tego podkładu wynosi od 4 do 15 mm.

Wytwarzanie
Surowcem wyjściowym do produkcji płytek ceramicznych jest glina. Przygotowanie masy ceramicznej polega na oczyszczeniu surowców z niepotrzebnych domieszek i zanieczyszczeń, rozdrobnieniu i wymieszaniu na mokro z dodatkami ze skaleni i barwników (tlenków metali). Po wymieszaniu przygotowany surowiec wtłacza się pod wysokim ciśnieniem do form w postaci cienkich płytek i wypala w temperaturze powyżej 900 !C w dużych piecach. Jeśli udział zmielonego skalenia jest wyższy, przy wypalaniu uzyskuje się spiekanie, które wpływa korzystnie na wytrzymałość czerepu.

Płytki formowane ręcznie stanowią dziś wyjątkową rzadkość i są wielokrotnie droższe od seryjnych wyrobów przemysłowych.

Glazura nakładana jest na płytki z reguły w drugim wypalaniu – w temp. 1200 !C, na już wypalone płytki. Warstwa glazury składa się z: krzemianów takich jak kaolin (najlepsza odmiana gliny), mączki mineralnej (skalenia i kwarcu) i pyłu szklanego, do których dodaje się tlenki metali, spełniające funkcje barwników lub składników uszlachetniających glazurę.

Terakotę z glinki toskańskiej wypala się w temperaturze 900-1050 !C, przez co uzyskuje ona swoją typową barwę czerwonobrunatną do zółtobrązowej. Tak zwane płytki Cotto są wytwarzane tylko jako nieglazurowane. Ich powierzchnia może być gładka, chropowata, lub we wzorki. Wykładzina z terakoty, ze względu na wodochłonność jest czuła na przemarzanie i nadaje się do układania tylko w pomieszczeniach. Jej pory powierzchniowe powinny być zawsze zasklepione.

Układanie
Płytki glazury układa się na warstwie konwencjonalnej zaprawy cementowej grubości 2 do 3 cm, która pozwala na wyrównanie nierówności podłoża, lub na podkładzie cienkim grubości 5 do 10 mm z zaprawy klejowej.

Pomiędzy płytkami zostawia się odstępy ok. 5 mm, które po związaniu zaprawy wypełnia się zaprawą wiążącą lub trwale elastyczną masą uszczelniającą.

Wykładziny Cotto są stosunkowo bardziej narażone na zabrudzenie i dlatego wskazana jest ich impregnacja preparatami na bazie żywic naturalnych, specjalnym rodzajem oleju hartowniczego lub woskiem. Preparaty zawierające flautę (rozpuszczalne w wodzie flourokrzemiany w połączeniu z metalami) szkodzą wykładzinie. Płytki ceramiczne odznaczają się wyjątkową długotrwałością. Zachowują niezmieniony kształt i są odporne na ścieranie. Ich ścieralność jest nawet mniejsza niż kamieni naturalnych i sztucznych.

Zalety i wady dla użytkownika
Płytki nie zapewniają izolacyjności akustycznej. Wymagają zatem podłoża izolującego, którym może być jastrych pływający. Z powodu dużej przewodności cieplnej wykładziny podłogowe z płytek ceramicznych nadają się szczególnie jako pokrycie ogrzewania podłogowego. Z drugiej jednak strony należą do podłóg “zimnych” i nawet zastosowanie warstwy izolacji cieplnej w podłożu nie prowadzi do istotnego zmniejszenia odprowadzania ciepła przez tę wykładzinę.

Cechy przeciwpoślizgowe dają się regulować przez dobór odpowiedniej struktury powierzchni, włącznie z pofałdowaniami i użebrowaniami. Jednakże taka struktura utrudnia utrzymanie podłogi w czystości.

Płytki ceramiczne wykazują niewielkie promieniowanie wskutek istnienia naturalnej radioaktywności surowców. Wielkość dawki promieniowania zależy od rodzaju użytego surowca. Jeśli do materiału wyjściowego dodaje się czerwony szlam, pozostałość z wytwarzania aluminium, należy się liczyć z wysoką radioaktywnością płytek.

Jeżeli nawet surowiec nie jest obciążony radioaktywnością, w nielicznych przypadkach substancje radioaktywne mogą pochodzić z glazury. Jak to ustalono w latach 70-tych w odniesieniu do płytek importowanych, niektórzy producenci do barwienia na odcienie czerwone i zielone stosowali uran. Dokładne informacje na temat stopnia radioaktywności wyrobu można jednak uzyskać wyłącznie przez pomiary.

Literatura
PN-EN 87:1994. Płytki i płyty ceramiczne ścienne i podłogowe.
PN-91/B-02020. Ochrona cieplna budynków. Wymagania i obliczenia.
PN-93/B-02023. Izolacja cieplna. Warunki wymiany ciepła i właściwości materiałów.