Za rozwojem każdej dziedziny powinny postępować działania w
celu wdrożenia nowych technik i technologii w codziennym życiu. Mogłoby się
wydawać, że w przypadku bezpieczeństwa osób wdrażanie nowych technik ochrony
życia ludzi powinno mieć wysoki priorytet i szybkie tempo. Tak się jednak w
praktyce nie dzieje, czego przykładem jest funkcjonowanie dźwiękowych systemów
ostrzegawczych związanych z ewakuacją osób w obiekcie. Już od prawie dwóch lat
obowiązuje Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21
kwietnia 2006 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów
budowlanych i terenów (Dz.U. 2006 nr 80 poz. 563), które nakazuje dla ewakuacji
w grupie obiektów wymienionych w rozporządzeniu, obowiązkowe stosowanie
rozgłaszania sygnałów ostrzegawczych i słownych komunikatów poprzez dźwiękowy
system ostrzegawczy. We wspomnianym rozporządzeniu czytamy, że warunki
ewakuacji określają przepisy techniczno-budowlane. Jednak przepisy techniczno-budowlane
do dnia dzisiejszego nie zostały uzupełnione o stosowne informacje techniczne
pozwalające na projektowanie i realizację skutecznych dźwiękowych systemów
ewakuacyjnych. Od wejścia w życie rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i
Administracji zdążyły zmienić się w Europie normy ISO stanowiące podstawę
wiedzy technicznej w tym zakresie. Aktualny stan wiedzy dla projektowania i
tworzenia oznacza zrealizowanie sytemu według wymagań aktualnych norm tj.: ISO
7240-19:2007 Fire detection and alarm systems – Part 19: Design, installation,
commissioning and service of sound systems for emergency purposes i ISO
7240-16:2007 Fire detection and alarm systems – Part 16: Sound system control
and indicating equipment. Opracowująca normy International Ogranization for
Standarization (ISO) informuje, iż pierwsze wydanie norm ISO 7240-19 razem z ISO
7240-16 anuluje i zastępuje normę EN 60849 Sound systems for emergency purposes
(w Polsce oznaczoną jako PN-EN 60849: 2001).
Z dniem 24.08.2007 norma EN 60849
została wycofana w Komitecie Technicznym ISO, jednak w Polsce norma ta nadal
funkcjonuje (środowiskowo, bez umocowania prawnego) i według niej tworzy się
obowiązkowe dźwiękowe systemy ostrzegawcze. Prace projektowe dla stworzenia
skutecznego systemu rozgłoszeniowego według powyższych nowych norm różnią się
od dotychczasowych, jakie prowadzono według nieaktualnej już normy ISO 60849.
Tworzenie (projektowanie, montaż) systemu DSO zgodnie ze wskazaniami normy ISO
7240-19 poprzedzają prace przygotowawcze związane z opracowaniem planu
zarządzania w sytuacjach kryzysowych. Taki plan dla budynku lub obiektu
powinien zostać przygotowany jako informacja wejściowa dla wykonania projektu
instalacji systemu rozgłoszeniowego.
Plan zarządzania w sytuacjach kryzysowych powinien
uwzględniać następujące elementy:
- zajęcie przestrzeni obiektu,
- prawdopodobna liczba ludzi przebywających w obiekcie,
- zmiany zaludnieniu obiektu, jakie wynikają z funkcji
obiektu, - czas potrzebny do ewakuowania obiektu,
- zapotrzebowanie na ludzi do kontroli ewakuacji w
ostrzeżeniowych strefach głośnikowych, - zastosowanie innego alarmowego sygnału w połączeniu z
sygnałem ewakuacyjnym – dotyczy to np. obiektów przeznaczonych dla osób
niedosłyszących, gdzie konieczne jest uruchomienie dodatkowego sygnału
wizualnego, - prowadzenie ewakuacji etapami np. dla budynków o wysokości
ponad 25 m, - sekwencjonowanie sygnału ostrzegawczego uwzględniające
poziome i pionowe wyjścia, charakterystykę osób przebywających w obiekcie, sposób
zaprojektowania budynku oraz hierarchię w zasadach prowadzenia ewakuacji, - specyfikacja wymagań co do mówionych komunikatów pod
względem treści, charakterystyki głosu, języka oraz według uzgodnionych
scenariuszy, - kategorie systemu związane ze strategią ewakuacji,
- lokalizacje takich głównych elementów systemu jak mikrofon
ratownika i centrala DSO, - informacja o strefie ewakuacji (wymagania, podziały), kiedy
system może być wykorzystywany do celów nieostrzegawczych z wyszczególnieniem
wszelkich różnic użytkowych, - określenie fizycznych granic każdej ostrzeżeniowej strefy
głośnikowej, - opisanie dostępu do systemu dla osób prowadzących działanie
w sytuacjach zagrożenia z uwzględnieniem sytuacji, w której osoba prowadząca
akcję ratowniczą nie zna obiektu.
Projektant instalacji systemu powinien mieć dostęp do
dokumentacji budowlanej potrzebnej do projektowania zgodnie z wymaganiami normy
ISO 7240-19 w następującym zakresie:
- plany budynku;
- akustyczny protokół funkcjonowania obiektu zawierający:
ostrzeżeniowej strefy głośnikowej, prognozowany lub zmierzony czas pogłosu w akustycznie
odróżnialnych obszarach obiektu określony przynajmniej w pasmach oktawowych 500
Hz, 1 000 Hz i 2 000 Hz, poziom hałasu tła dla każdego akustycznie odróżnialnego
obszaru budynku; - opis takich warunków środowiskowych obiektu jak: temperatura, wilgotność,
podlegające silnym burzom z piorunami); - opis środowiska, gdzie wyposażenie będzie zainstalowane;
- plan zarządzania w sytuacjach kryzysowych.
Z powyższych zasad wyraźnie widać zakres obowiązków
projektanta instalacji systemu DSO, któremu należy dostarczyć wiele informacji
m. in. o warunkach akustycznych panujących w obiekcie przed przystąpieniem do
prac projektowych. Informacje te powinien dostarczyć branżyście architekt,
który może sam opracować dane lub zlecić takie opracowanie specjalistycznemu
konsultantowi ds. akustyki w architekturze specjalizującemu się w zagadnieniach
dźwiękowych systemów bezpieczeństwa.
Zgodnie ze wskazaniami normy ISO 7240-19:2007 Fire detection
and alarm systems – Part 19: Design, installation, commissioning and service of
sound systems for emergency purposes opisującej warunki techniczne
funkcjonowania dźwiękowych systemów ostrzegawczych okresowa kontrola
zainstalowanych systemów w obiekcie powinna odbywać się co pewien czas
(szczegółowy zakres i interwał czasowy kontroli zawiera w norma).
Co 6 miesięcy należy kontrolować:
- czas reakcji na sygnał o zagrożeniu,
- realizowanie funkcji niezwiązanych z ewakuacją,
- zdolność do emisji komend w obszarach pokrycia,
- poziom tła otoczenia przy mikrofonie ratownika,
- sprawność i pojemność zapasowego źródła zasilania,
- uszkodzenia mechaniczne łączy.
Co 12 miesięcy należy kontrolować.
- zrozumiałość komend ewakuacyjnych.
Czy projektowanie i kontrola sprawności dźwiękowych systemów
związanych z bezpieczeństwem osób w obiekcie jak w podanych powyżej zakresach
jest obowiązkowa? Trudno to dzisiaj stwierdzić ze względu na ciągły brak
stosownych przepisów budowlanych.