Sposób przerobu drewna okrągłego na tarcicę.

W zależności od rodzaju drewna okrągłego, jego wymiarów i przeznaczenia tarcicy stosuje się różne rodzaje przetarcia. Decydują one o jakości tarcicy, jej wyglądzie (rysunek słojów rocznych) oraz właściwościach technicznych, jak podatności na odkształcenia i paczenie się wskutek skurczu.

Najważniejsze sposoby przetarcia są następujące.

1. Przetarcie jednokrotne (”na ostro”) (rys. 1)
W jednym przejściu traka albo przy użyciu taśmówki drewno okrągłe zostaje przetarte na nieobrzynane deski lub bale. Jeśli kłoda nie ma sęków zewnętrznych, to w celu lepszego wykorzystania desek z bocznej jej części nadaje się im z reguły mniejszą szerokość niż deskom z części środkowej.

2. Przetarcie jednodzielne, dwudzielne lub wielodzielne (rys. 2)
Przetarcie jednodzielne polega na wycięciu z drewna okrągłego tylko jednego krawędziaka albo jednej belki (rys. 2a). Przy późniejszym suszeniu występują w normalnym przypadku stosunkowo duże ( pęknięcia skurczowe. Jeśli z jednego okrąglaka uzyskuje się dwa krawędziaki czy dwie belki, wówczas mówimy o przetarciu dwudzielnym lub też przetarciu przez rdzeń (rys. 2b). Przy takim sposobie przetarcia rdzeń może być pozostawiony. Materiał przetarty przez rdzeń ma skłonność do paczenia się, a jego zdolność zachowywania wymiarów jest ograniczona.

Jeśli z jednego okrąglaka uzyskuje się trzy krawędziaki lub belki albo więcej, wówczas mówimy o przetarciu wielodzielnym (rys. 2d).

3. Przetarcie dwukrotne (rys. 3)
Przetarcie takie jest nazywane także przetarciem z pryzmowaniem. Drewno okrągłe zostaje przetarte w dwóch przejściach. Najpierw przeciera się boczne części okrąglaka, a następnie uzyskaną pryzmę (belkę) obraca się o 90! i przeciera na deski lub bale jednakowej szerokości.

4. Przetarcie promieniowe (rys. 4)
Jest to specjalny sposób przetarcia dla taśmówek i traków, stosowane z reguły ze względu na koszty tylko w przypadku wybranych grubych okrąglaków do ekonomicznego pozyskiwania O tarcicy promieniowej.

5. Przetarcie styczne (rys. 5)
W przypadku przetarcia stycznego okrąglak zostaje przecięty równolegle do osi pnia w taki sposób, że tarcica ma wyraźny rysunek słojów rocznych, tym żywszy, im dalej od środka pnia.

6. Przetarcie połówkowe (rys. 6)
Specjalny sposób przetarcia stosowany do drewna dębowego w celu uzyskania tarcicy dębowej wysokiej klasy.

7. Przetarcie krzyżowe (rys. 7)
Przetarcie okrąglaka na cztery krawędziaki z rdzeniem otwartym. Przyjęcie proporcji przekroju b/h = 1/2 z reguły gwarantuje dobre zachowywanie nadanych wymiarów. Poszczególne krawędziaki w większej części nie mają rdzenia.

Jeśli do wykonania prac ciesielskich lub stolarskich potrzebna jest tarcica uzyskiwana przy zastosowaniu specjalnego sposobu przetarcia, należy to uzgodnić odrębnie.

Literatura
KRZYSIK D.: Nauka o drewnie. PWN, Warszawa 1974.
MILEWSKI A.: Materiały i wyroby z drewna. Warszawa 1965.
PN-75/D-01001. Tarcica. Podział, nazwy i określenia.