Elementy budowlane podlegają różnorodnym zmianom kształtu. Można wymienić następujące główne powody odkształceń elementów budowlanych.

Świeży beton, świeże elementy budowlane zawierające środki wiążące i zaprawy są zarabiane z nadmiarem wody. Wskutek wysychania dochodzi do skrócenia się tych elementów. Proces ten określa się jako skurcz.

Elementy nośne przy wznoszeniu budowli i w trakcie użytkowania są coraz bardziej obciążane. Występujące na skutek tego skrócenia określa się jako pełzanie.

Dalsze zmiany kształtu mogą powstać wskutek zmian zawartości wilgoci. Przy przemiennych zawilgoceniach betonu może powstawać pęcznienie i skurcz.

Ponadto elementy budowlane, jak wykładziny i oblicówki z kamienia i płyt, doznają odkształceń wskutek wpływów klimatycznych, jak zmiany temperatury. W szczególności wykładziny na balkonach, tarasach, elewacjach jak również ogrzewanych podłogach podlegają wydłużeniom i skróceniom. Miarodajną dla powstających zmian kształtu wywołanych przez wydłużenie i skrócenie jest długość elementu, różnica temperatur i współczynnik wydłużalności termicznej materiału. Wydłużalność materiału budowlanego wyraża się współczynnikiem wydłużalności w mm/m x stopień (K).

Przez wprowadzenie przerw dylatacyjnych w wykładzinach i pokryciach z kamienia naturalnego należy zmniejszyć naprężenia wywołane wymienionymi odkształceniami.
Wskazówka praktyczna
Rozróżnia się następujące rodzaje dylatacji:

1. Dylatacja budynków
Dylatacje budynków oddzielają poszczególne części jego konstrukcji. Zaprojektowane przez projektanta powinny w tym samym przekroju i miejscu oraz o tej samej szerokości dzielić budynek aż po pokrycie dachowe (rys. 1).

2. Dylatacje warstw powierzchniowych
Są to dylatacje dzielące duże powierzchnie podłóg na poszczególne pola. Dzielą one warstwy posadzkowe aż do warstwy nośnej względnie do warstwy izolacyjnej, bądź pokrywającej warstwę izolacyjną. Z reguły szerokość szczeliny dylatacyjnej wynosi 10 mm (rys. 2).

3. Dylatacje skrajne
Są to dylatacje oddzielające wykładziny od styku ze ścianą, słupem, sztywno wbetonowanymi elementami itp. Dylatacje te konstruowane są jak dylatacje warstw powierzchniowych (rys. 3).

4. Dylatacje na połączeniach
Są to elastycznie skonstruowane szczeliny pomiędzy warstwami pokryciowymi a elementami o innym współczynniku wydłużalności termicznej. Z reguły dylatacje na połączeniach konstruowane są o grubości równej warstwie styku i szerokości ??5 mm (rys. 4).

Przez projektanta winien być sporządzony plan szczelin dylatacyjnych, w którym powinien być określony ich rodzaj i układ. Plan ten winien być przedłożony wykonawcy jako integralna część projektu.

Przed wykonaniem prac projektant powinien określić położenie szczelin dylatacyjnych, informując o nich rzemieślników (np. posadzkarzy), biorących udział w robotach wykończeniowych.

Wskazówki na temat układu szczelin dylatacyjnych w wykładzinach ściennych i posadzkach z płytek i kamieni naturalnych znajdują się w tablicy:

Literatura
SKALMOWSKI W.: Technologia materiałów budowlanych. Wyd. 2. Arkady, Warszawa 1973.
BN-62/6733-01. Estrichgips.
ATV DIN 18332. Naturwerksteinarbeiten (Roboty posadzkarskie z kamienia naturalnego.
ATV DIN 18333. Betonwerksteinarbeiten (Roboty posadzkarskie z płyt betonowych).
ATV DIN 18352. Fliesen- und Plattenarbeiten (Roboty posadzkarskie).
ATV DIN 18353. Estricharbeiten (Roboty jastrycharskie).
DIN 18157. "Ausf.hrung keramischer Bekleidungen im D.nnbettverfahren". (Wykonawstwo ceramicznych wykładzin na cienkim podłożu).
DIN 18515. "Fassadenbekleidungen aus Naturwerkstein, Betonwerkstein und keramischen Baustoffen; Richtlinien f.r die Ausf.hrung" (Okładziny elewacyjne z kamienia naturalnego, płytek betonowych i ceramicznych materiałów; wytyczne wykonawstwa).
DIN 18540. "Abdichten von Au§enwandfugen im Hochbau mit Fugendichtstoffen" (Uszczelnianie zewnętrznych szczelin dylatacyjnych materiałami uszczelniającymi w ścianach zewnętrznych obiektów budownictwa nadziemnego).
DIN 18560-1-4. "Estriche im Bauwesen". (Jastrychy w budownictwie).
DIN 52460. "Fugen – und Glasabdichtungen; Begriffe" (Uszczelnienia szczelin i szkła; pojęcia).