Nie można w pełni zrozumieć problemów występujących przy doborze zabezpieczeń
elektronicznych drzwi i okien bez wprowadzenia kilku bardzo istotnych informacji
dotyczących wzajemnych zależności między zabezpieczeniami mechanicznymi i
elektronicznymi oraz zakładanym sposobem interwencji. Dlatego zanim przejdę do omawiania
konkretnych rodzajów czujek stosowanych w ochronie drzwi i okien zapraszam do zapoznania
się z informacjami wprowadzającymi w te dość trudne zagadnienia.

Współdziałanie zabezpieczeń mechanicznych i elektronicznych

Mechaniczne zabezpieczenia spełniają w ochronie rolę
“opóźniaczy” działania przestępców a zabezpieczenia elektroniczne
“przyspieszaczy” w wykrywaniu zagrożeń a tym samym umożliwiają przerwanie
działania przestępców zanim ci spowodują istotne szkody w obiekcie chronionym.

Dla pełnego wykorzystania cech obu technik zabezpieczania mienia konieczne jest ich takie
wzajemne zgranie aby elektronika wykrywała jak najwcześniejszą fazę działania
mającego charakter przestępczy. Na czym to polega podam na przykładach.

Przykład I. Sklep z drogim sprzętem elektronicznym miał okna zabezpieczone
kratami zewnętrznymi a wnętrze było chronione czujkami pasywnymi podczerwieni. Nie
było więc żadnego współdziałania zabezpieczeń mechanicznych i elektronicznych. Przy
takiej koncepcji ochrony system elektroniczny nie sygnalizował przecinania kraty ani
wybijania szyby. Przestępca był więc “niewidoczny” dla systemu przynajmniej
przez kilka pierwszych minut działania! Obiekt połączony był do stacji monitorowania
alarmów i Agencja Ochrony zobowiązywała się do przyjazdu patrolu interwencyjnego w
czasie ok. 5 min od chwili odebrania sygnału alarmy z obiektu.

System alarmowy [czujki pasywne podczerwieni] wykrył przestępcę zgodnie z
założeniami projektanta systemu dopiero po jego wejściu do wnętrza sklepu. Przez 3-4
minuty przez otwór w oknie przestępca podał wspólnikom sprzętu na kwotę
kilkudziesięciu tysięcy złotych i zanim przyjechali ochroniarze przestępcy oddalili
się z łupem.

Czy można było zapobiec tak dużym stratom?

Tak i to przy niewielkim nakładzie kosztów…..

Przykład II. Dość sensownie [jak na koniec lat osiemdziesiątych ]
zaprojektowany system alarmowy sklepu z biżuterią podłączono do stacji monitorowania
alarmów. Większość wartościowej biżuterii znajdowała się w sejfach w specjalnym
pomieszczeniu bez okien na zapleczu sklepu. Stropy i wnętrze sklepu oraz
“skarbca” objęte było ochroną elektroniczną. Niestety centralka systemu
[starego wzoru] po przyjęciu alarmu z linii dozorowej blokowała tą linię nie
przyjmując już z niej następnych sygnałów alarmowych. System wykrył i
zasygnalizował kolejno:
- przebijanie stropu,
- poruszanie się po wnętrzu pomieszczenia,
- otwieranie sejfu.

Dlaczego więc włamywacze oddalili się z łupem?

Po pierwsze – ze względu na złą organizację linii dozorowych w centralce
już pierwszy sygnał blokował przyjmowanie następnych sygnałów – w efekcie po
przyjechaniu ekipy interwencyjnej i dokładnym sprawdzeniu wszystkich drzwi i okien alarm
uznano za fałszywy [dotarł tylko jeden sygnał].

Po drugie – ekipa interwencyjna nie wiedziała o istnieniu pomieszczeń
wewnętrznych niewidocznych bez wchodzenia do sklepu – nawet jeśli ekipa uznałaby
konieczność sprawdzenia pomieszczenia “skarbca” to czas sprowadzenia kogoś do
otwarcia tego pomieszczenia i sposób wchodzenia do niego zapewniał przestępcom bezkarne
oddalenie się z łupem.

Jak można było temu zapobiec?

Po pierwsze – w przypadku dużych zagrożeń konieczne jest….

Po drugie – konieczne jest zapewnienie ….

Dlaczego podaję ten przykład – przecież dotyczy on pomieszczenia w którym nie
było okien?

Otóż bardzo często w obiektach chronionych systemami alarmowymi okna są zasłaniane
tak, że nie można sprawdzić bez wchodzenia do wnętrza co tam się wydarzyło.

Przykład III. Sklep w centrum miasta z dużymi witrynami zabezpieczono w ten
sposób, że na szybach zamontowano czujki tłuczenia szkła. Czujki te były wrażliwe na
generowanie fałszywych alarmów powodowanych uderzaniem pękiem kluczy o szybę [bez jej
stłuczenia] – po kilku alarmach które uznano za przypadkowe alarmu nie włączano aby
nie niepokoić mieszkańców [i kierownika sklepu]. Co było dalej nie muszę mówić -
sklep trzeba było zamknąć na pewien czas.

Jakie błędy tu popełniono?

Po pierwsze – system alarmowy powinien być tak zaprojektowany aby w przypadku
uszkodzenia części obwodów, po ich wyłączeniu pozostałe dobrze działające można
było włączyć w ochronę.

Po drugie – fałszywe alarmy zawsze powinny być traktowane jako przygotowanie
do włamania. W tym opisywanym przypadku można było:

- wymienić czujki tłuczenia szkła przyklejane na szybach na czujki mikrofonowe
przestrzenne które aczkolwiek droższe [40-80 zł] cechują się bardzo dużą
odpornością na fałszywe alarmy,

- zamontować ukrytą kamerę [ok. 250 - 1000zł] z magnetowidem [od 600 do 2500zł] do
obserwacji miejsca powstawania alarmu.

Wniosek:

System alarmowy został zaprojektowany błędnie a po sygnałach, że są z nim
kłopoty nie podjęto odpowiednich działań. Nie zapewniono możliwości weryfikacji
alarmów z obiektu.

Z tych trzech przytoczonych przykładów wynika konieczność
projektowania ochrony obiektu tak aby zapewnić współdziałanie zabezpieczeń
mechanicznych i elektronicznych.

Stosowanie się do tego zalecenia to nie jest wcale koniec problemów projektanta
systemu ochrony [a drzwi i okna są najbardziej narażone na agresję] ponieważ tak
naprawdę podstawowym pytaniem na które trzeba odpowiedzieć jest:

Gdzie, w którym momencie i jak wykrywać przestępcę?

Zanim odpowiemy sobie na to pytanie konieczne jest wprowadzenie kilku nowych pojęć.

Czynnik czasu.

Kumuluję się w tej jednej, wydawałoby się prostej decyzji jednocześnie wiele
innych bo i wielkość strat na jakie się godzimy i wymagania co do techniki
przesyłania sygnału alarmowego
(rodzaje monitoringu) oraz sposób interwencji i
wzajemne współdziałanie zabezpieczeń mechanicznych i elektronicznych.

Gdy wartość zgromadzonego mienia nie jest dużej wartości można dopuścić do tego
aby system wykrywał przestępcę dopiero po jego wejściu w strefę chronioną. Natomiast
przy ochronie mienia o dużej wartości, lub takiego którego utrata mogłaby doprowadzić
do dużych szkód (lub życia), trzeba system ochrony projektować tak aby wykrywana była
już próba wejścia w strefę chronioną, a przy założeniu także konieczności ochrony
przed sabotażem wykrywane powinny być już próby zniszczenia chronionego sprzętu
także np. przez wrzucenie do pomieszczeń substancji niszczących czyli wykrywane powinno
być już podchodzenie do chronionego obiektu lub nawet próba wykonania otworu z
zewnętrznym zabezpieczeniu mechanicznym.

Rys. 1 Przykłady najczęściej występujących wariantów miejsc wykrywania agresji.

alt=”Gdzie wykrywać” src=”../wp-content/uploads/2009/02/__graf.dom.pl_bezp_kie-03.gif” width=”462″ height=”283″>

Wykrywanie:
a) we wnętrzu bez względu na sposób dostania się do wnętrza przy niepełnym pokryciu
wykrywania wnętrza, głównie chronione otwory okienne i drzwiowe
b) przy otwieraniu drzwi, sposób przydatny raczej w biurach lub mieszkaniach w blokach na
wyższych piętrach,
c) przy otwieranie drzwi lub okna, sygnalizowane może być także wejście przez okno np.
po wybiciu szyby,
d) w momencie przełamywania zabezpieczenia mechanicznego drzwi lub okna,
e) w momencie przełamywania zabezpieczenia mechanicznego drzwi lub okna oraz w przypadku
dostania się do wnętrza każdą inną drogą [ściany, stropy] , także ukrycie się we
wnętrzu przed włączeniem systemu,
f) jw. z możliwością sygnalizowania (wykrywania) podchodzenia intruza bezpośrednio do
obiektu chronionego.

Tu są jedynie zasygnalizowane możliwe warianty wykrywania – więcej informacji na ten
temat można znaleźć w części materiału poświęconemu systemom ochrony zewnętrznej.

Zamontowanie elektronicznego systemu alarmowego nie zwalnia od jednoczesnego
stosowania zabezpieczeń mechanicznych a funkcje mechanicznych zabezpieczeń powinny być
podporządkowane całościowej koncepcji ochrony.

Gdyby istniał jeden uniwersalny nadający się do stosowania w każdych warunkach i
zapewniający 100% pewności system to wszystkie inne byłyby niepotrzebne. Ponieważ gama
oferowanych systemów ochrony co rok zwiększa się oznacza to, że każdy z systemów ma
jakieś wady czy przeciwwskazania w stosowaniu. Nic więc dziwnego, że przed podjęciem
decyzji jaki system ochrony wybrać należy przeanalizować wszystkie jego cechy, a więc
także wymagania co do otoczenia w którym ma być zastosowany i przeciwwskazania.

Na rysunku nr 2 przedstawiony jest podział terenu posesji i domu na strefy z
uwzględnieniem miejsca wykrywania agresji. Jak widać na rysunku intruza można już
wykrywać przy pokonywaniu płotu (strefa A) i to bez względu na sposób przechodzenia.
Może być więc sygnalizowane wdrapywanie się, przecinanie siatki a niektóre z
systemów umożliwiają nawet wykrywanie podkopu.

Systemy przeznaczone do wykrywania między płotem a zewnętrzną ścianą domu (B) są
dwojakiego rodzaju – montowane nad powierzchnią ziemi oraz takie które są przeznaczone
do układania pod ziemią. Te systemy których elementy wykrywające są umieszczane nad
ziemią najczęściej są wrażliwe na fałszywe alarmy powodowane przez psy a częściowo
także ptaki (czasami nawet fruwające śmieci). Systemy montowane pod ziemią
najczęściej mają możliwość regulacji progu wykrywania a więc można je tak ustawić
aby pies biegający po ogrodzie nie uruchamiał systemu. Większość z systemów
podziemnych jest natomiast wrażliwa na tworzenie się skorupy lodowej zwłaszcza jeśli
warstwa śniegu jest gruba. Najmniej wrażliwy na tworzenie się zmarzliny jest system
impedancyjny.
Rys. 2 Współczesna technika umożliwia wykrywanie intruza na każdym etapie jego
zbliżania się do chronionego domu.

Strefy wykrywanie align=”middle” width=”514″ height=”229″>

Strefy wykrywania:
A – związana bezpośrednio z forsowaniem płotu,

B – ochrona między płotem a zewnętrzną ścianą domu,

C – sygnalizacja obecności przy ścianie lub próba pokonywania zabezpieczeń
mechanicznych broniących bezpośrednio dostanie się intruza do domu, czyli okna i drzwi

D – wnętrze domu, możliwe warianty ochrony: wybranych miejsc lub całości wnętrza,

E – przyciski napadowe i pułapki,

F – ochrona wybranych punktów także podczas obecności domowników (tu sejf).

Podział na strefy B i C jest dla niektórych systemów ścisły gdy dla innych
rozwiązań (np. systemy światłowodowe) o tym w którym miejscu będzie system wykrywał
zależy przede wszystkim od jego zamontowania.

Do wykrywania pokonywania ścian, okien , drzwi ( strefa C) mogą służyć elementy
umieszczane na zewnętrznej stronie ściany, w samej ścianie (lub oknie czy drzwiach) jak
i zamontowane wewnątrz pomieszczenia. Moment wykrywania nie musi być związany z
miejscem zamocowania elementu detekcyjnego – jest to zależne przede wszystkim od samej
zasady działania elementu.

Czujki i czujniki stosowane w ochronie okien i drzwi

W tabeli nr 1 zestawione są cechy najczęściej stosowanych w ochronie drzwi i okien
czujek i czujników. Część z wymienionych w tabeli zabezpieczeń może być stosowana
zarówno do ochrony drzwi jak i okien. Zasada działania niektórych z ujętych w tabeli
czujek ogranicza ich stosowanie tylko do ochrony drzwi lub tylko okien [także
przeszklonych drzwi].

Tab. 1 Zabezpieczenia elektroniczne najczęściej stosowane w ochronie okien i
drzwi.

Rodzaje:

Rodzaj ochrony wykrywa: gdzie umieszczana cechy uwagi
kontaktrony otwieranie drzwi, okien magnes na części ruchomej {np. skrzydło drzwi}, styki kontaktronu na
ościeżnicy, stosowane także w ochronie rolet [kontrola zamknięcia]
wrażliwy na luzy zamknięcia, na drzwiach metalowych trzeba stosować
specjalne ich wykonania,
nie są zalecane do stosowania na drzwiach zamykających się z
uderzeniem
przełączniki elektro- mechaniczne otwieranie drzwi, zamków, na części nieruchomej tani, łatwy w montażu, zalecany do ochrony dużych drzwi np.
garażowych
odporny na wstrząsy i gwałtowne zamykanie drzwi oraz luzy występujące
po zamknięciu
czujka naciągowa zmiany w naciągu linki ochronnej po wewnętrznej stronie okien przydatna w niskich temperaturach i dużej wilgotności, niewygodna w
stosowaniu i konserwacji
stosowana w latach 80 -tych , dziś prawie nie stosowana
przewody alarmowe przerwanie przewodu dawniej naklejane na szyby [jako folie], obecnie montowane w szyby w
procesie produkcji
zalecane do stosowania tam gdzie ze względu na warunki nie można
stosować innych sposobów ochrony
w miejscach o silnych zakłóceniach może okazać się konieczne
stosowanie filtru
czujka wibracyjna gwałtowne drgania – siłowe otwieranie na ramie okna lub drzwiach regulowana czułość wiele różnych rozwiązań konstrukcyjnych a więc i różna
skuteczność działania
elektroniczny zamek próby siłowego otwarcia zarówno przy drzwiach zamkniętych jak i
częściowo uchylonych
jako zamek główny w drzwiach posiada własny sygnalizator akustyczny oraz wyjście sygnału do
centralki alarmowej
konieczna kontrola stanu baterii zasilających czujkę
obejma alarmowa nacisk na drzwi zamiast obejmy zamka na ościeżnicy drzwi przystosowane do współpracy z zamkami wierzchnimi nie z każdym typem zamka może współpracować
czujka tłuczenia szkła tłuczenie, nacinanie szkła przyklejana na chronionej szybie najczęściej jednorazowego użytku niektóre wykonania wrażliwe na fałszywe alarmy
przestrzenna czujka tłuczenia szkła tłuczenie szkła, w odległości od 5 do 15 metrów od chronionych szyb są oferowane są oferowane także jako czujki zespolone z w jednej obudowie z czujkami
pasywnymi podczerwieni
czujki pasywne podczerwieni poruszanie się w strefie wykrywania obiektu o temperaturze różnej niż
otoczenie
w zależności od kształtu strefy wykrywania, do ochrony otworów są
oferowane tzw. czujki kurtynowe
dość dokładna strefa pokrycia ochroną, skuteczność wykrywania
zależy od kierunku przemieszczania się obiektu względem czujki
czujki aktywne podczerwieni przesłonięcie wiązki podczerwieni np. przy otwieraniu okna lub
przechodzenia przez nie
najczęściej po wewnętrznej stronie szyb zalecane jest aby odległość między wiązkami podczerwieni nie
przekraczała 30 cm
możliwe jest uzyskanie ochrony między punktami oddalonymi nawet o 200
m
czujki mikrofalowe dopplerowskie poruszanie się w kierunku czujki lub od niej zarówno wewnątrz jak i na zewnątrz chronionych obiektów mikrofale przenikają nie tylko szyby ale i ściany, zalecane do
stosowania w ochronie dużych obiektów z dużymi pomieszczeniami
ochrona pośrednia
czujki mikrofalowe – bariery przecięcie wiązki mikrofal prawie wyłącznie po zewnętrznej stronie obiektu chronionego mogą być tak ustawione aby wykrywać na odległościach 200-300m nawet
czołganie się intruza
nie zalecane do ochrony obiektów mieszkalnych, ochrona pośrednia
czujki mikrofalowe “pochłaniające” zmianę pochłaniania mikrofal w obszarze kontrolowanym przez czujkę np.
na skutek pojawienia się lub zniknięcia przedmiotu [osoby] w tym polu
najczęściej montowane wewnątrz obiektu chronionego, mogą wykrywać
zmiany w obszarze chronionym na zewnątrz i wewnątrz obiektu jednocześnie
bardzo mała moc promieniowania mikrofal ochrona pośrednia
impedancyjny “Kargul” zbliżanie się do rozpiętych przewodów najczęściej na ścianie obiektu chronionego jest widoczny ochrona pośrednia
czujki sejsmiczne piłowanie, wyginanie, cięcie palnikiem, wyrywanie na kracie najczęściej regulowana czułość, stopień ochrony bardzo zależy od
umiejętności instalatora
wymagają najczęściej wyprowadzenia pręta od kraty do wnętrza
budynku
systemy ciśnieniowe gwałtowne zmiany ciśnienia wewnątrz obiektu chronionego np. na skutek
otwarcia okien lub drzwi lub wybicia szyby
wewnątrz chronionego obiektu dla poprawnego działania wymagają utrzymania dużej szczelności strefy
chronionej [szczelne drzwi, okna ale i przewody wentylacyjne]
zalecane do stosowania w obiektach o małym lub średnim
zagrożeniu,
czujki ultradźwiękowe przemieszczanie się wszelkich przedmiotów w zasięgu ochrony, także
ruchy powietrza np. po otwarciu drzwi lub okien
wewnątrz pojedynczych pomieszczeń, ściany, szyby, wszelkie zamknięte
przegrody mechaniczne stanowią granicę działania czujki
ze względu na dużą wrażliwość na ruchy powietrza zalecane są do
stosowania w niewielkich, szczelnych pomieszczeniach
niektóre wykonania czujek umożliwiają montaż w jednym pomieszczeniu
kilku czujek które nie zakłócają się nawzajem

Czujki i czujniki.

Kontaktrony - czyli czujniki magnetyczne – działają na zasadzie zmiany
położenia mikrostyków umieszczonych w rurce szklanej [kontaktron] pod wpływem zmiany
pola magnetycznego. Czujniki te składają się zawsze z dwóch części – właściwego
kontaktronu zamkniętego w obudowie który jest mocowany na ościeżnicy i magnesu
stałego który montowany jest na skrzydle drzwi lub framudze okna.

Rys. 3 Przykłady zastosowań kontaktronów w ochronie drzwi i okien.

W większości kontaktronów oferowanych na rynku styki zwierają się po zbliżeniu
do nich magnesu.

Czujniki te są tanie. Ich niewielkie rozmiary, prosty montaż, łatwość ukrycia,
niewielka możliwość zablokowania ich działania przez intruza, czynią je w wielu
zastosowaniach bardziej przydatnymi niż czujniki innych typów. Wytwórcy gwarantują
liczbę pewnych zadziałań na poziomie ok. 10 6 .

Ogromną zaleta tych czujników jest ich całkowita odporność na działanie pyłów,
kurzu itp. , natomiast ich wadą jest wrażliwość na wstrząsy. Z tego względu nie
należy ich stosować do ochrony drzwi zamykanych bardzo gwałtownie lub takich, które po
zamknięciu, na skutek luzów mocowania będą ulęgały drganiom pod wpływem np.
podmuchów wiatru. W takich przypadkach lepiej sprawują czujniki elektromechaniczne.

Dla poprawnej pracy czujników magnetycznych niezbędne jest odpowiednie i odpowiednio
ukierunkowane pole magnetyczne. Dlatego zaleca się dużą ostrożność w stosowaniu ich
do ochrony otworów z ościeżnicami lub drzwiami metalowymi. Do takich otworów są
przeznaczone czujniki magnetyczne odpowiednio przystosowane lub czujniki standardowe
specjalnie umocowane.

Wykonywane są też czujniki zwane polaryzowanymi z dwoma magnesami,. Jeden magnes jest
umieszczony w obudowie razem z kontaktronem właściwym, co powoduje stałe zwarcie
styków. Zbliżenie drugiego magnesu powoduje zniesienie pola magnetycznego przy rurce
kontaktronu a tym samym nastąpi rozwarcie styków. Mamy więc działanie więc tu
działanie odwrotne niż w kontaktronie typowym, gdyż rozwarcie styków następuje po
oddaleniu magnesu.
Rys. 4 Kontaktron polaryzowany.

Przełączniki elektromechaniczne

Elektromechaniczne czujniki stosuje się do ochrony drzwi wejściowych i kontroli
otwierania zamków, zamykania furtek, żaluzji itp. Są to zazwyczaj zaadaptowane do tego
celu mikrowyłączniki stosowane w urządzeniach elektronicznych. Ich zaletą jest
niezawodność, możliwości wielokrotnego działania i odporności na uszkodzenia. Duża
odporność na wpływy atmosfery, niewielkie rozmiary, łatwość zamontowania i
maskowania powodują, że właśnie ten typ czujników jest używany w ochronie często
przemieszczających się dużych elementów konstrukcji, np. drzwi garażowych. Stosuje
się je również do ochrony przed sabotażem obudów sygnalizatorów, centralek i
czujników bardziej skomplikowanych niż one same.

Skuteczność ochrony zapewnianej przez tego typu czujniki jest ściśle związana z
konstrukcją zabezpieczenia mechanicznego z którym współpracują [drzwi, zamek]. Do
uruchomienia alarmu konieczne jest przemieszczenie się chociaż o kilkanaście
milimetrów takich elementów jak drzwi, okna bramy.
Rys. 5 Jeden ze sposobów mocowania mikroprzełącznika na drzwiach.

Zaleca się tego typu czujniki stosować zamiast kontaktrony w miejscach gdzie:

- można się spodziewać dużych luzów po zamknięciu [np. drzwi - patrz rys.5],

- zamykanie drzwi następuje z uderzeniem.

Czujniki ektromechaniczne stosowane są w ochronie drzwi do sygnalizacji położenia
zasuwy zamka [rys. 6].
Rys. 6 Współdziałanie przełącznika elektromechanicznego z zamkiem.

Czujki naciągowe – dziś prawie wyszły z użycia lecz jeszcze można spotkać
miejsca gdzie są stosowane. Są przeznaczone do ochrony otworów przeszklonych – sygnał
alarmu powstaje przy zmianie naciągu drutu ochronnego. Czujki naciągowe były używane
do ochrony dużych oszklonych powierzchni np. szyby wystawowe. ?ączna długość drutu
ochronnego nie powinna przekraczać ok. 10 m.
Rys. 7 Czujnik naciągowy w ochronie okna.

Ochrona obiektu takimi czujnikami jest skuteczna wtedy gdy kradzież jest możliwa
tylko po wejściu intruza do chronionego pomieszczenia.

Przewody alarmowe - są to czujniki w formie: pasków folii przystosowanych do
przyklejania do szyb [wychodzą z użycia], farb przewodzących, cienkich drutów [folii]
wklejanych do szyb w procesie produkcji lub przewodów układanych w drzwiach. Podstawową
zasadą przy rozmieszczaniu tego typu ochrony jest takie umieszczenie zamkniętego obwodu
elektrycznego aby próba pokonywania zabezpieczanego elementu [drzwi, okna] powodowała
przerwanie obwodu.

Rys. 8 a) Szyba alarmowa z przewodami, b) drzwi chronione przewodem alarmowym.

Czujki wibracyjne - wibracyjne mechaniczne, wibracyjne elektroniczne,
wstrząsowe, bezwładnościowe reagują na silne ukierunkowane drgania mechaniczne
występujące w przypadku próby wybicia szyby lub wyłamania drzwi. Działanie czujek
wibracyjnych mechanicznych oparte jest na zasadzie różnicy w bezwładności mechanicznej
styków elektrycznych przytwierdzonych do chronionych elementów konstrukcji i podłoża.
Czujniki te mogą powodować fałszywe alarmy, zwłaszcza gdy drgania elementu chronionego
są spowodowane silnymi podmuchami wiatru, przelotem samolotu itp. zjawiskami szczególnie
jeśli mocowanie szyb lub jakość stolarki okiennej są niezadowalające lub czułość
czujnika jest ustawiona zbyt duża. W niektórych wersjach czujników wibracyjnych
istnieje możliwość zmiany (w sposób wyskalowany) wrażliwości na drgania.

Obecnie czujki tego typu są coraz mniej stosowane.
Rys. 9 Czujka wibracyjna z regulacją czułości – widoczny jest klucz do regulacji

Elektroniczny zamek -
czyli w jednej obudowie zamek z atestem i elektronika która w zależności od wykonania
[producenta] może wykrywać próby siłowego otwarcia drzwi [Gerda - Tytan ZE-1, MRS
Polital] lub nawet próby manipulacji w zamku “obcym” kluczem [Omega Super, MRS
Polital].

Obejma alarmowa – obejma zasuwy zamka mocowana na ościeżnicy, wyposażona w
elektronikę sygnalizującą próby siłowego otwarcia drzwi – przystosowana do zamków
wierzchnich [Klemet]

Czujki tłuczenia szkła przyklejane – jak sama nazwa wskazuje są to czujki
przyklejane bezpośrednio do szyb. Skuteczność wykrywania zależy od rodzaju czujki i
rodzaju szkła. Producenci zazwyczaj określają do jakich grubości szyb ich czujki są
przeznaczone. Wady tych czujek to:

- duża wrażliwość na fałszywe alarmy,

- kłopoty z myciem i czyszczeniem szyb,

- konieczność wymiany czujki po stłuczeniu szyby.

Podstawową ich zaletą jest niska cena!
Fot. 1 Zespół czujek tłuczenia szkła.

Czujki tłuczenia szkła mikrofonowe przestrzenne

Są to czujki najnowszej generacji. Ich zalety to: niewielkie rozmiary, możliwość
jednoczesnej ochrony wielu szyb i to z odległości kilku, a nawet kilkunastu metrów.
Działają podobnie jak mikrofony z tym że rozróżniają z wielu te dźwięki które
powstają przy tłuczeniu szyb. W celu dodatkowego zmniejszenia fałszywych alarmów
oferowane są czujki które generują sygnał alarmy dopiero po odebraniu kolejno dwóch
dźwięków tłuczenia szyby i upadku szkła.

Rys. 11 Zasięg i miejsce mocowania czujki mikrofonowej w stosunku do chronionych szyb.

Są oferowane czujki zespolone [dualne] gdzie w jednej obudowie umieszczone są: czujka
tłuczenia szkła i czujka pasywna podczerwieni.

Czujki pasywne podczerwieni – obecnie najczęściej stosowane, wykrywają
przemieszczanie się w obszarze objętym ich zasięgiem elementów których temperatura
różni się od temperatury otoczenia [tła]. Są one więc także detektorami
promieniowania cieplnego emitowanego np. przez ciało ludzkie. W wielu wykonaniach jest
automatycznie zwiększana czułość detektora w miarę zbliżania się temperatury
chronionego wnętrza do 36 st. Celsjusza.

Charakterystyczne dla tego typu czujników jest to, że wyglądające tak samo czujki
mogą mieć zupełnie różne [lecz dokładnie określone] strefy wykrywania. Dość
powszechnie oferowane są czujki z wymiennymi soczewkami które umożliwiają zmianę
zarówno kąta “widzenia” czujki jak i zasięgu.

Do ochrony okien i drzwi są oferowane czujki o wąskim kącie widzenia [rys. ]. W
wykonaniach specjalnych czujki pasywne podczerwieni można stosować na zewnątrz
obiektów.
Rys. 12 Wąskokątna czujka pasywna podczerwieni w ochronie okien i drzwi – linią
czerwoną zaznaczony jest zasięg działania czujki.

Czujki aktywne podczerwieni – czyli tory, bariery, bramki działają na zasadzie
ciągłej kontroli przez odbiornik przepływu bardzo wąskiej wiązki podczerwieni
emitowanej przez nadajnik. Sygnał alarmu powstaje gdy czas przerwy w odbiorze strumienia
podczerwieni przekracza kilkadziesiąt mikro sekund. Maksymalny zasięg odległości
między nadajnikiem a odbiornikiem może przekraczać 200m,

Czujki aktywne podczerwieni mogą być stosowane zarówno wewnątrz pomieszczeń jak i
na zewnątrz.
Rys. 13 Możliwe jest też takie zastosowanie czujki aktywnej podczerwieni – nadajnik i
odbiornik umieszczone są obok siebie a wiązka wraca do odbiornika po odbiciu w lustrze.
Rys. 14 Typowe zastosowanie czujki aktywnej podczerwieni w ochronie okna.

Czujki mikrofalowe dopplerowskie – są szczególnie przydatne do ochrony dużych
pomieszczeń [magazyny, kościoły itp.] lecz ponieważ mikrofale przenikają przez szyby
i drewniane drzwi przy ustawianiu zasięgu wykrywania konieczne jest ustalenie czy intruz
ma być wykrywany już przy podchodzeniu do drzwi lub okien czy dopiero po wejściu do
środka. W większości wykonań nadajnik i odbiornik są umieszczone w jednej obudowie.

Czujki mikrofalowe – bariery – są stosowane prawie wyłącznie w otwartym
terenie – działają podobnie jak tory podczerwieni z tym że wykrywają nie tylko
przesłonięcie wiązki ale także wykrywają zmiany w poziomie odbieranego sygnału
mikrofal. W ochronie okien i drzwi są stosowane jako ochrona pośrednia – zalecane do
ochrony hal i magazynów..

Czujki mikrofalowe “pochłaniające” – w przeciwieństwie do czujek
dopplerowskich w których wiązka mikrofal [lub ultradźwięków] musi po odbiciu wrócić
do odbiornika co wymaga ze względu na tłumienie sygnału dość dużych mocy w czujkach
typu pochłaniającego mamy tylko nadajnik i kontrolowany jest jego prąd emisji – jeśli
w obszarze chronionym zmieni się “pochłanianie” mikrofal powstaje sygnał
alarmu. W ochronie drzwi i okien najlepiej pełni rolę sygnalizowania zbliżania się
intruza.

Płot impedancyjny “Kargul” – to rozpięte na specjalnych izolowanych
wspornikach przewody [zalecany montaż po stronie zewnętrznej budynku - można montować
na ścianie] do których zbliżanie się jest wykrywane przez specjalny układ
analizujący Zasada działania jest podobna do czujek mikrofalowych
“pochłaniających” z tym że odbywa się to w innym zakresie częstotliwości.

Czujki sejsmiczne - w założeniu są przeznaczone do ochrony kas, sejfów,
ścian po pewnej modyfikacji krat bardzo dobrze spisują się właśnie w ochronie krat
ponieważ wykrywają wiele rodzajów agresji.
Rys. 15 Modyfikacja krat w celu podłączenia czujki sejsmicznej.

Systemy ciśnieniowe – czyli wykrywające gwałtowne zmiany ciśnienia [ nie
odczuwalne przez ludzi] w obiekcie chronionym. Wykrywają: wybicie okna, otwarcie okna lub
drzwi. powierzchnia chronionych pomieszczeń – do ok. 200 m 2. W przypadku
obiektu z wieloma pomieszczeniami zasięg ochrony zależy od: szczelności

drzwi między pomieszczeniami, pozostawienia otwartych lub zamkniętych drzwi do
poszczególnych pomieszczeń. Dla poprawnego działania systemu konieczne jest zamknięcie
okien i uszczelnienie drzwi zewnętrznych. kominki, wymuszona wentylacja i ogrzewanie
mogą uniemożliwić działanie systemu. Zalecany do stosowania przy małych lub średnich
zagrożeniach.
Fot. 2 Widok zestawu systemu ciśnieniowego

Czujki ultradźwiękowe – ze względu na dużą wrażliwość tego typu czujek
na wszelkie ruchy powietrza zalecane są do ochrony małych i średnich pomieszczeń lecz
bardzo szczelnych [np. "skarbce"]. Sygnalizują: otwarcie i wybicie okna,
otwarcie drzwi.

Błędy przy doborze i rozmieszczeniu czujek i czujników.

Tab.2 Najczęściej powtarzające się błędy z umiejscowieniem czujek.

nazwa czujki / czujnika rodzaj błędu skutki
kontaktron *mocowanie w ościeżnicy od strony zawiasów [rys. 16]*mocowanie
na źle spasowanych drzwiach (drgania, złe zamknięcie itp. rys. 17)

*umieszczanie na drzwiach zamykających się z silnym uderzeniem [rys. 16,
17]

- możliwość dużego uchylenia okna lub drzwi bez wywołania
alarmu-fałszywe alarmy

-zniszczenie czujnika

aktywne podczerwieni * umieszczenie wzdłuż ścian odbijających wiązkę - duża przypadkowość powstania alarmu w przypadku zagrożenia
pasywne podczerwieni * bezpośrednio przy drzwiach (oknach) od strony ewentualnej agresji,
często tak, że otwierane drzwi zmniejszają ich pole widzenia* umieszczanie
niezgodnie z zaleceniami producenta (np. na suficie te które są przewidziane na ścianę
)
- możliwość łatwej neutralizacji czujki

- trudna do przewidzenia skuteczność wykrywania

ultradźwiękowe * w pomieszczeniach z wyczuwalnymi ruchami powietrza, uwaga na kominki i
miejsca z klimatyzacją!
- fałszywe alarmy, lub takie zmniejszenie czułości, że staje się on
tylko atrapą
sejsmiczne * brak zabezpieczeń przewodów - w przypadku sabotażu możliwe kilka godzin bez ochrony
mikrofonowe przestrzenne * mocowanie na osi szyby [rys. 18] - skrajna część powierzchni szklanej najczęściej pozbawiona jest
ochrony
mikrofalowe * mocowanie na niestabilnej konstrukcji - fałszywe alarmy

Rys. 16 Zalecenia i przeciwwskazania co miejsc montażu kontaktronów.
Rys. 17 Przykład złego i dobrego zamocowania magnesu w drzwiach

Rys, 18. Najczęściej spotykany błąd przy wyborze miejsca zamocowania czujki
mikrofonowej,

Najczęściej popełniane błędy przy umiejscawianiu tzw. czujek przestrzennych:

- wybór miejsca niezgodnie z zasadą największej czułości wykrywania,

- montaż na ruchomych łatwych do przestawienia wysięgnikach,

- usytuowanie tuż przy ścieżkach gryzoni,

- w pomieszczeniach ze zwierzętami jeśli czujki nie są specjalnego rodzaju,

- ruchome elementy w polu widzenia,

- montaż czy też projekt na tzw. gołe ściany bez przewidzenia rozstawienia mebli,
wyposażenia itp.

Czułość wykrywania tzw. czujek przestrzennych bez względu na zasadę działania
jest zdecydowanie różna w zależności od tego czy obiekt porusza się na kierunku do
lub od czujki czy w jednakowej odległości od czujki

Dla dopplerowskich czujek mikrofalowych kierunki największej czułości wykrywania są
dokładnie odwrotne jak dla czujek pasywnych podczerwieni.

Wydawało by się, że są to najbardziej oczywiste zasady lecz w praktyce tu właśnie
są popełniane najczęściej błędy!

Najczęściej popełniane błędy przez użytkowników systemów:

- niekonsultowanie z projektantem systemu lub instalatorem zmian w sposobie
użytkowania pomieszczeń, a dotyczy to nie tylko wzrostu wartości mienia ale także
rozmieszczenia w obszarze chronionym reklam, tablic informacyjnych,

- pozostawianie zwierząt w strefie chronionej z czujkami przestrzennymi jeśli w
trakcie projektowania systemu nie przewidziano takich sytuacji ,

- zasłanianie okien kotarami znacznie tłumiącymi dźwięki w pomieszczeniach z
mikrofonowymi przestrzennymi czujkami tłuczenia szkła lub wymiana okien na
antywłamaniowe,

- zasłanianie pola widzenia czujek zwłaszcza czujek pasywnych podczerwieni,

Systemy ochrony zewnętrznej, czyli wykrywanie intruza zanim podejdzie do drzwi czy
okien

Tab.3 Systemy ochrony zewnętrznej montowane pod ziemią, na płocie lub w ścianach
budynku.

Rodzaj systemu Przeciwwskazania Uwagi
sejsmiczny teren z wodą podskórną, w sąsiedztwie rynien, przy owocujących
sadach
świetny pod aleje żwirowe, specjalnie do ochrony samotnych
siedlisk
z kablem sensorowym w miejscach przejazdu ciężkiego sprzętu, jeśli ma być stosowany na
płocie to stawiane są pewne wymagania co do materiału ogrodzenia
do ochrony wszelkich powierzchni
światłowodowy miejsca utwardzenia terenu należy planować wraz z systemem świetny w terenie pofałdowanym, umożliwia podsłuch akustyczny miejsca
chronionego
impedancyjny podziemny brak możliwy do zastosowania pod dowolną nawierzchnią,

Tab. 4 Systemy ochrony zewnętrznej montowane nad ziemią.

Rodzaj systemu Przeciwwskazania Uwagi
czujki pasywne podczerwieni przy wylotach wentylacyjnych, gniazdach ptaków, oferowane są także w wersji przypominającej swoją zasadą działania
bariery
czujki aktywne podczerwieni, czyli tory i bariery rozległe tereny o częstych silnych zamgleniach tani lecz wrażliwy na wiele rodzajów zakłóceń system
bariery mikrofalowe nie zalecane do małych działek minimalna wrażliwość na warunki atmosferyczne
mikrofalowe “Dopplerowskie” miejsca o dużym natężeniu ruchu, oraz takie w których
wyczuwalne są drgania budynku
przenika przez ściany, do prawidłowego zamontowania wymaga dużego
doświadczenia od instalatora
mikrofalowe pochłaniające “Nocek” w strefie “widzenia” nie może być poruszających
się przedmiotów, także mokrych gałęzi
mogą być montowane w domu a strefa wykrywanie może być na zewnątrz
budynku
kamery TV z wykorzystaniem jako detektory ruchu w przypadku dużych działek trzeba się liczyć ze
zmniejszeniem zasięgu wykrywania w czasie mgły
szczególnie polecane przy dużym i bardzo dużym zagrożeniu ponieważ
umożliwiają rejestrację wydarzeń i szybką ocenę rodzaju agresji
impedancyjny typu Kargul pies? łatwy do naprawy, przewody montowane na izolatorach

Kabel sensorowy i system światłowodowy (czyli też rodzaj przewodu) można
wykorzystać do sygnalizacji prób przebicia ścian i stropów.

Najwyższy możliwy do osiągnięcia stopień zabezpieczenia, przy najniższych
kosztach, można uzyskać przy zapewnieniu wzajemnego uzupełniania się trzech rodzajów
ochrony (zabezpieczenia mechaniczne zwane czasami pasywnymi, systemy elektroniczne,
ochrona osobowa).

Autor:

Stefan Jerzy Siudalski
Specjalista w dziedzinie zabezpieczeń
Od 26 lat na liście biegłych sądowych z dziedziny ochrony
http://ochrona.siudalski.pl