Rodzaje
Surowce stosowane do sporządzania preparaty antyadhezyjnego dzieli się w zależności od ich lepkości, stopnia mieszania z wodą i sposobu oddziaływania. Podział ten podaje poniższa tablica.

Preparaty działające na zasadzie zjawisk fizycznych obniżają zwilżalność szalunku. Preparaty oddziałujące na zasadzie reakcji fizyczno-chemicznych mają zwiększony efekt antyadhezyjny wskutek opóźniania lub ograniczania hydratacji cementu na powierzchni betonu.
Oleje mineralne działają głównie fizycznie. Jednak zastosowanie olejów przepracowanych może powodować niepożądane objawy, jak przebarwienia i nadmiernie porowata powierzchnię betonu, lub tworzenie się na tejże powierzchni cienkiej, mazistej warstewki, do której źle przylegać będzie tynk lub okładzina. Zaletą natomiast olejów mineralnych jest możliwość ich stosowania, nawet w ujemnych temperaturach; nanoszenie warstwy preparatu odbywa się aparatem natryskowym.

Oleje z emulgatorami zawierają dodatek substancji tłuszczowych, kwasów tłuszczowych, substancji powierzchniowo czynnych i innych związków organicznych. Część z nich zawiera również łatwo lotne rozpuszczalniki i z tego powodu mogą być one palne.

Preparaty oddziałujące na zasadzie reakcji fizyczno – chemicznych są to specjalne oleje z dodatkiem emulgatorów, przez co ich chemiczne reakcje ze składnikami cementu są silniejsze. Mogą one stanowić roztwory właściwe, lub emulsje.

Emulsje typu "olej w wodzie" są z reguły przygotowywane przez użytkownika z bezwodnego koncentratu, przez dodanie do wody (nigdy odwrotnie). Bezwodne koncentraty są przezroczyste, lub lekko mętne i mają różną lepkość. Emulsje w postaci gotowej do użytku mają wygląd mleczny i są cieczami nielepkimi. Ich działanie antyadhezyjne zależy od stężenia oleju. Emulsje są wygodniejsze w użyciu, ale mogą być stosowane tylko w temperaturach dodatnich.

Emulsje typu "woda w oleju" są cieczami gęstymi, ale wygląd ich jest również mleczny. Można je rozcieńczać, dodając lżejszych frakcji olejowych, ale nie zaleca się dodawania wody. Stosowane są rzadko.

Woski w postaci roztworów są cieczami rzadkimi, przezroczystymi lub całkiem klarownymi, ale przeważnie w wyniku dłuższego składowania lub silnego ochłodzenia wykazują tendencję do zmętnienia, a nawet kłaczkowania. Udział rozpuszczalnika w tych preparatach jest relatywnie wysoki i zawiera się w granicach 70 do 90 %.

Woski w postaci pasty są mętne jak mleko, a konsystencję mają jak pasta. W ich skład wchodzą woski, parafiny i tym podobne surowce, o wysokim stężeniu. Najczęściej dysperguje się je w roztworze benzyny. Bardzo kosztowny preparat. Nie nadaje się do szalunków, które wchłaniają wodę, gdyż zakłóca to wchłanianie.

Preparaty lakowe (szelaki) zawierają żywice, które tworzą na szalunku nie klejący się film, który jest odporny na ścieranie, udarność i zmywanie wodą deszczową. Preparat bardzo kosztowny. Nie nadaje się do szalunków, które wchłaniają wodę, gdyż zakłóca to wchłanianie.

Zastosowanie
Preparaty do szalunków wchłaniających wodę
Jako preparaty antyadhezyjne w tych sytuacjach szczególnie nadają się działające na zasadzie fizyczno-chemicznej emulsje typu "olej w wodzie". Po naniesieniu emulsja rozwarstwia się: woda wnika w szalunek, a cienka warstewka oleju pozostaje jako właściwy preparat antyadhezyjny. Im silniej szalunek wchłania wodę, tym więcej preparatu należy użyć i tym bardziej powinien on być rozcieńczony, aby uniknąć nadmiaru oleju na powierzchni. W przypadkach szalunków wielokrotnego użytku zużycie zmniejsza się, zatem koncentracje mogą być wyższe. Nie zaleca się jednak nigdy stosować koncentratu bez rozcieńczenia, gdyż może to doprowadzić do odpiaszczenia powierzchni betonu.

Oleje mineralne wykazują dobre działanie antyadhezyjne. Dla elementów betonowych widocznych właściwsze jest stosowanie olejów mineralnych z dodatkiem emulgatorów i preparatów o działaniu fizyczno-chemicznym. Roztwory i pasty z wosku w tych przypadkach są również polecane. Jednakże pozostałość wosku na powierzchni betonu może w efekcie obniżyć przyczepność powłok ochronnych lub malarskich.

W przypadku stosowania nowoczesnych szalunków drewnianych, składniki drewna, jak np. celuloza, mogą reagować ze składnikami cementu, powodując przebarwienia, wykwity i kruszenie się powierzchni betonu. Niekorzystne oddziaływanie składników drewna można zneutralizować, jeżeli na nowy szalunek, wstępnie impregnowany preparatem antyadhezyjnym, przed pierwszym użyciem nałożymy pędzlem warstwę zaczynu cementowego (proporcja woda – cement 0,8 do 1,0) i zeszczotkujemy ją następnego dnia.

Wskazówka: dobre właściwości antyadhezyjne można osiągnąć również przez kilkugodzinne nieprzerwane nawilżanie zasysającego wodę szalunku. Metody tej nie można jednak stosować przy ujemnych temperaturach.

Preparat do szalunków nie zasysających wody. Oleje mineralne z dodatkiem emulgatora i preparaty działające fizycznie i chemicznie wykazują w tym przypadku bardzo dobre działanie antyadhezyjne i prowadzą do uzyskania korzystnego wyglądu powierzchni betonu. Roztwory i pasty z wosku dają w tych sytuacjach szczególnie dobrze przylegający i trwały film, ale ważne jest równomiernie nałożenie cienką warstwą.

Emulsje nie są specjalnie zalecane.

W przypadku szalunków z powierzchnią uszlachetnianą tworzywami sztucznymi, niektóre ich składniki (np. żywice fenolowe) mogą wywołać objawy opisane wyżej przy nowych szalunkach z drewna. Przebarwieniom i innym objawom można jednak zapobiegać przez impregnację powierzchni zaczynem cementowym.

Technika nakładania preparatu antyadhezyjnego
O wyborze metody nakładania preparatu decyduje przede wszystkim jego lepkość. Ponadto mają wpływ warunki klimatyczne i uwarunkowania lokalne (np. dostępność lub kąt nachylenia szalunków).

Preparaty w postaci cieczy rzadkich nanosi się przez natrysk lubi wcieranie. Jeśli preparaty są cieczami gęstymi, pastami i woskami nanoszenie odbywa się również przez wcieranie za pomocą szmat, gąbki, pędzla, wałka itp. Pasty bardziej gęste można nakładać szpachlą, a następnie rozprowadzać twardą szczotką ręcznie, lub maszynowo.

Wymagana do nałożenia ilość preparatu rośnie wraz ze stopniem szorstkości i zdolnością wchłaniania wody przez szalunek. Lokalne nadmiary należy usuwać gąbką, lub skrobaczką gumową, gdyż powodują one mieszanie preparatu z zaprawą i niebezpieczeństwo złuszczania się, lub odpiaszczania powierzchni betonu.

Nie można podać ogólnej zasady odnośnie upływu czasu pomiędzy naniesieniem preparatu i rozpoczęciem betonowania. Z reguły rozpocząć betonowanie można wtedy, gdy emulsja zostanie rozwarstwiona, a rozpuszczalnik odparuje. Ale przy świeżym betonie preparat nie powinien oddzielić się od szalunku.

Na płaszczyzny poziome nie należy nanosić preparatów ciekłych, ponieważ pozostające na szalunku kurz i plamy rdzy powodują w efekcie plamy na powierzchni betonu.

Również nierównomierne naniesienie preparatu na gładką, nie wchłaniającą wody powierzchnię szalunku prowadzi do tworzenia smug (tzw. marmurkowania) betonu.

Należy zwracać uwagę, by preparat nie miał kontaktu ze zbrojeniem, gdyż obniża on znacznie przyczepność betonu i stali.

Wskazówki praktyczne
Jeżeli istnieją zalecenia producenta szalunków odnośnie do wyboru preparatu i sposobu stosowania, jak również zalecenie producenta preparatu antyadhezyjnego, powinny one być znane wykonawcy i uwzględniane.

Użytkownik preparatu powinien wykonać i nadzorować wynik testu ograniczenia przyczepności, aby w przypadkach wątpliwych lub przy powstaniu uszkodzeń można było zidentyfikować preparat i porównać z odpowiednią próbą wytwórcy. Zaleca się wykonanie "testu przydatności" zgodnie z ust. 3 Wytycznych "Preparaty antyadhezyjne" w warunkach placu budowy.

Jeśli mamy do wyboru kilka preparatów o zbliżonej przydatności technicznej, należy wybrać korzystniejszy z punktu widzenia ekologii, to znaczy łatwiej rozkładalny biologicznie.

Literatura
Wytyczne "Preparat antyadhezyjny do szalunków i form betoniarskich", Wytyczne w zakresie dostawy, zastosowania i badania. Część 1 do 3 (wydanie 1977), część 4 (wydanie 1980), Instrukcja DBV (Niemieckiego Stowarzyszenia d/s Betonów – wydanie 1991).